FILOSOFIE DER WERELDGESCHIEDENIS.
C.Joon 1988
Blanco regels toegevoegd.

Men kan de wereldgeschiedenis op verschillende manieren benaderen. Op school kregen we ( een klein beetje ) een overzicht waarbij de beruchte jaartallen het geraamte vormden. Ik wil er nu over spreken met de bedoeling, dat we op de duur enig INZICHT krijgen in, begrijpen van het gebeuren zullen verwerven. Hierbij gaat het niet om de wet van oorzaak en gevolg, die oppervlakkig blijft, al geeft deze wet wel aan, in principe, dat we aannemen dat heel de stroom van gebeurtenissen REDELIJK is, dus dat het redelijk toegaat.  

In de grond van de zaak zullen we bevinden, dat heel het wereldgebeuren is : de uiterlijke vertoning van de innerlijke, geestelijke ontwikkeling, ontplooiing van de mens.

Nu voltrekt zich onze geestelijke ontwikkeling volgens het dialektisch beginsel, d.w.z. dat elke gedachte zich verkeert tot, verandert in .. eigen tegendeel. Als we het begrip "goed" doordenken komen we vanzelf bij het begrip "slecht" terecht en omgekeerd. Zoals we van "oorzaak" uitgaande altijd terechtkomen bij "gevolg", en , let even goed op : in zekere zin is het gevolg de oorzaak van de oorzaak, want als er geen gevolg zou zijn, zouden we nooit van oorzaak kunnen spreken. Dat is geen loos woordenspelletje. Je kunt het ook filosofisch zeggen : de oorzaak IS IN het gevolg als "opgeheven moment". Het gevolg IS de oorzaak op andere wijze. Zo wordt door de verandering heen het veranderende het veranderde. Dat is een kwestie van denken.

Denken is : de voorhanden werkelijkheid opheffen tot gedachte. Doordenkend blijven we niet staan bij deze eerste gedachte maar doordenken die, denken haar ten einde en komen zo tot het tegendeel.
Wie "vader" zegt, zegt tevens "kind" en "moeder" , wie "kind" zegt, zegt tevens "vader" en "moeder", die ALS het kind zijn, maar anders. Om het wereldgebeuren te leren begrijpen moeten we het gebeuren redelijk beschouwen en dan zien we dat al het gebeuren " in de Rede ligt " , ook onredelijkheden. Want U weet, dat het volmaakte niet volmaakt kan zijn zonder het onvolmaakte, dan zou er immers iets aan het volmaakte ontbreken!! Ja, het begin is wat moeilijk, later wordt het wel beter.

Als het dus redelijk toegaat in de wereld moeten we begrijpen, dat de grote figuren en gebeurtenissen komen "als ze aan de tijd zijn", aan de beurt zijn, op dat moment dus noodzakelijk zijn.
Als we onze huidige, rommelige tijd beziende zouden zeggen: hadden we maar een grote figuur, een genie, zoals b.v. Alexander de Grote, Caesar, of Napoleon, is dat onzin. Men zegt wel eens : "misschien is er wel een  

2.  

genie, die echter door omstandigheden er niet toe kan komen zijn geniale daden te stellen". Dat is onzin. Het typische van een genie is, dat hij weet wat hem te doen staat en dat hij dat ook doet, ongeacht de omstandigheden en ook event. zonder dat hij weet WAAROM hij dat op dat moment moet doen. Napoleon zei over zichzelf : De os is ingespannen, hij moet dorsen. Maar ik weet niet waarom!

Een genie is geen dromer of fantast, die wenselijkheden thuis zit uit te spinnen. Om inzicht in het wereldgebeuren te krijgen moeten we trachten niet bij eigen subjektieve meningen te blijven staan; men dient te streven naar objektiviteit. De wereldgeschiedenis, dus ook het huidig gebeuren, begrijpen wil niet zeggen : alles goedvinden. Verzet tegen misstanden ligt evenzeer in de rede. We mogen, we moeten zelfs, ook ethische oordelen uitspreken, als we er maar voor waken, dat we niet proberen b.v. oude volken te beoordelen aan de hand van zedelijke normen van onze tijd. En omgekeerd de Paus wil de wereld van heden onderwerpen aan een systeem van normen van meer dan 2.000 jaren oud. Dat kan natuurlijk niet, dat kan zelfs een Paus niet!

Wij zullen, zeker voorlopig, de ethiek, de leer van het goede, ter zijde laten en speciaal onze aandacht richten op de logische ontwikkelingen.
En daardoor zullen we zien, dat al het gebeuren is : de zelfverwerkelijking van de WERELDGEEST. De Geest heeft-zichzelf ten doel: de waarheid is slechts te denken en dus des geestes. De geest is het ware zelf, is naar vorm EN naar inhoud gedachte. Van het historisch gebeuren maken WIJ gedachten, en aldus maken WIJ het redelijk.

Voor onze geschiedenis-studie moeten we dus beginnen waar de ontwikke- ling van de geest begint, en dat is dus ook waar onze. der mensen, lange weg naar vrijheid begint. U weet misschien wel dat het Nieuwe Testament zegt : De waarheid zal u vrij maken. in het proces der vrijwording, dus in de wereldhistorie, zijn de volksgeesten de geledingen. Die leren we kennen uit hun daden, de daden van de volkeren. Net als een individueel mens groeit een volk op, wordt sterk en "bloeit", later neemt de kracht af en "sterft" het volk. Dat wil niet zeggen dat al de mensen van zo'n volk worden uitgeroeid.

ELK VOLK IS EEN OORDEEL OVER ZICHZELF Als een volk, in een enkeling van dat volk, tot het klare weten van zichzelf komt, heeft het zich VOLBRACHT, dat inzicht, dat klare weten is als een vrucht, die echter niet door dat volk zelf wordt genoten, maar door een ander volk, het volgende volk, dat vooraan zal staan op het

3.

toneel van de wereldgeschiedenis. Dat volgende volk is wel telkens aanwezig, maar nog barbaars. Zie de Romeinen na de griekse tijd, de germanen na de romeinse tijd.

De Volksgeest wordt verwerkelijkt door de werkzaamheid der individuen, die zich doelen stellen, waarbij zij zelf belang hebben of menen te hebben. Het subjekt bevredigt zich in zijn streven. Als het volkseigene in een subjekt tot zelfbewustzijn komt wordt het een begrip, dus algemeen, en dat betekent dan het einde van de bepaaldheid van het betreffende volk. De individuen leven eerst in de familieverhouding, dat is een zedelijk geheel, zij het natuurlijk, een onmiddellijk gegeven. In de Staat is de zedelijkheid bewust geworden, dus middellijk. De waarde van het individu wordt bepaald door de mate waarin het zich rechtevenredig verhoudt tot de volksgeest. Het begrip "zedelijk" heeft hier niet de enge seksuele betekenis, maar betekent: "goed, in overeenstemming met de wezenlijke menselijke waardigheid". Genoemde familieverhouding was aanvankelijk vaak zeer losjes.
In de familieverhouding en ook in de patriarchale verhouding, die de overgang naar de Staat vormt, is het individu niet zelfstandig en dus niet vrij. Dat wordt hij pas in de Staat omdat en voorzovere het individu zich zelfstandig tegenover de Staat kan doen gelden. Zo gezien vormt een volk onder diktatuur geen Staat!
Naarmate het bewustzijn dat het volk een geheel is (nationaal besef) groeit, groeit het zedelijk bewustzijn van het volk, dat zich uitdrukt in en als het Recht. Staatsvorming IS Rechtsvorming. En dat recht moet ons onze vrijheid brengen en garanderen. Maar goed, die Staat is er niet direkt, lang niet. We gaan dus terug naar het begin met de minste bewustzijnsontwikkeling en alleen maar een, soms zeer los, familie-ver-band. We komen dan terecht bij b.v. de negers, de héél primitieve. Dat zijn dus de ook nu nog levende Stenen-tijdperk-mensen, Papoea's op Nieuw Guinea, aboriginals in Australië, sommige Indianenstammetjes in zuid-Amerika. Al zijn eigenlijk ook een deel der eskimo's en Lappen niet veel verder, Let wel : het gaat hier toch altijd, vanaf de primitiefste nu levende mens, tot en met Einstein, om de Homo Sapiens, de wetende Mens.  

Er bestaat dus in wezen slechts één echt Ras op onze aardbol. Wat daar- vóór was ( Homo Pekinensis, Neanderthaler, Cro-Mignon-mensen enz. ) is definitief uitgestorven. Hoe dat gegaan in weten we niet, dat oeroude laten we maar zitten omdat het toch nauwelijks rechtstreeks kontakt had met de hogere geestelijke ontwikkeling. 4.  

Onze primitieven leefden en leven bepaald niet in een Heilstaat. Overigens behoren heilstaten alleen maar tot de hersenschimmen. Niet te verwerkelijken. De Mensheid kan niet beginnen met alle wijsheid, die wordt erg moeizaam en langzaam verworven.

Aangezien de geest de rusteloosheid zelve is, vertoont de wereldgeschiedenis een rusteloos woelen, streven naar verbetering, naar hoger plan, naar meer vrijheid. We gaan dat nu bezien.

De menselijke geest zoekt zichzelve. Dat begint als zoeken, tasten in den blinde, dus ook rondzwerven in de natuurlijke sfeer : Nomaden. De aboriginals in Australië zwerven door vaak halfwoestijnachtige gebieden, ze hebben niets, zelfs geen hut, ze slapen vaak achter een paar struiken die als windscherm dienen. Maar ze weten verdraaid handig hun voedsel te vinden. Voor de jacht deden ze zelfs een zeer knappe ontdekking : de boemerang. Die overigens ook elders ter wereld werd uitgevonden en gemaakt.

Zij passen zelfs reeds versieringen toe, b.v. op hun schild, hun boemerang enz. En, omdat zij wéten, al weten ze dat niet in de moderne zin van dit woord, dat ze als mens méér zijn dan alleen dit stuk natuur, gaan z hun lichaam bewerken, beschilderen, of vol hangen met allerlei voorwerpen, schelpen, botjes enz. Wanneer er stamvorming optreedt zijn de stamleden vooreerst nog geen persoonlijkheden, zij zijn alleen maar stamlid. Die eerste samenlevingen waren als regel matriarchaal, dus waren de vrouwen de leidende figuren. Dat is wel te begrijpen. In de vrouw is het verschijnsel intuïtie normaal gesproken sterker aanwezig dan in de man.

Derhalve weet zij sneller en beter dan de man wat er gebeuren moet, onmiddellijk inzicht. Denken is middellijk, is zelfbemiddelling. De familieband liep via de vrouw, event. de totem van de vrouw. Misschien weet U ook wel dat het er van afhangt of de moeder-lijn steeds joods is, of men wel echt als jood beschouwd kan worden, en toch waren de joden al vrij sterk patriarchaal. Zuivere joden zijn er waarschijnlijk niet meer.

Naarmate de geest tot meer klaarheid komt gaat de mens zich vestigen, voornamelijk in vruchtbare rivierdalen. Dáár ontstaat eigenlijke samenlevin en rechtsontwikkeling. En daar leert de vrouw dat de man landbouw heeft te bedrijven! Bij rechtsontwikkeling is de mens niet meer alleen byzonderheid, verbyzondering, maar tevens de algemeenheid, de stam tenminste als lid van de stam, die zich nog maar bitter weinig weet te onderscheiden.  

In het matriarchaat waren de kinderen van de vrouw, de vader of vaders zorgden gezamenlijk, in één "familie", voor de kinderen van de vrouw. Denk nu niet dat die mannen zwakke, weke, "verwijfde" mannen waren, om de drommel niet.

5.

Hierbij is te bedenken dat bij dat ontwikkelingsstadium van de mensen het denken, zoals wij dat NU kennen en kunnen, helemaal nog niet bestond. Het primitieve bewustzijn is gevoelsmatig, en dat noemen we dus vrouwelijk. En het gevoel was enorm veel eerder, dus langer in de wereld dan het denken. Dus gaven de vrouwen de toon aan en was ook bij de mannen deze zelfde gevoelsmatigheid aanwezig.
Tegenwoordig weten we wel dat een man niet 100 procent manlijk is, hij heeft ook vrouwelijke elementen in zich, en omgekeerd geldt dus ook voor de vrouw dat zij niet 100 procent vrouwelijk is maar tevens mannelijke elementen in zich heeft.

De neger was de onmiddellijke mens, denken is zelfbemiddelling. Wij noemen de negers wel "natuurmensen", maar die naam is feitelijk verkeerd, want zij beseffen alles als bezield en dus in aanleg geestelijk, en zij stoppen heel de natuur vol met nachten, oerkrachten, geesten enz. Wat nogal onnatuurlijk is. De austraalnegers kenden reeds een soort oermacht, die zij zich dachten, nee, zij VOELDEN ALLEEN VAGELIJK zo, als biseksueel. Later beseften zij die macht als : een totaal van moeder aarde, waarop Vader Hemel ligt. In eenheid. Maar zelfs zij maken een geestelijke ontwikkeling door, zodat zij op een bepaald man moment beseften dat deze eenheid, deze oerstaat, werd verbroken doordat een boom groeide tussen moeder aarde en vader hemel waardoor zij gescheiden werden. Knap hè ??!! En.... zij voelden dat als een soort zondeval, de heilige oertoestand was verbroken.

Zo sterk was vaak hun oerbesef van de biseksuele oermacht, dat mannen operatief een vrouwelijke opening in hun onderlijf lieten aanbrengen. Aangezien hun operatie-kamer en operatie-materiaal niet zo volmaakt was als het onze, was dit levensgevaarlijk. Toch deden zij het!!!
Zondeval, zei ik, dus een enorm verre voorloper van het paradijsgebeuren. Goed. De primitief ziet de natuur buiten zich, is er gewoonlijk bang voor omdat er in de natuur zoveel gebeurt dat machtiger is dan hij, en stelt daar een soort heerschappij, beheersing, tegenover : de magie, de tovenarij. Let wel : hij WIL dus de meerdere van de natuur zijn . Zijn macht over de natuur wordt zichtbaar in en als het fetisch. En b.v. door de fraaie vertoning dat een wonderdokter iedere avond een rondje om het dorpje liep omdat anders .... de volgende dag de zon niet zou opkomen. Dat moest hij doen, iedere dag. Lach nu niet. In de roomse kerk wordt de mis ook elke dag opdragen, dat moet, zeggen ze. Het fetisch is dus een ding waaraan hogere macht wordt toegekend, maar dat ding is in de macht van de bezitter en aan zijn willekeur onderhevig.

Aan ALLE HEBBEN is machtsuitoefening te bedenken.

6.  

De primitieve mens is aan echt onderscheiden nog niet of naar nauwelijks toe. Hij is geheel onderworpen aan z'n driftleven. Driften streven naar liefst onmiddellijke bevrediging, wat sterk wordt geïllustreerd door een verhaal van een blanke die bij een papoea op bezoek was. Die onderbreekt plotseling de konversatie om z'n vrouw te coïteren, waarna hij zich weer bij z'n bezoeker voegt. Een WILSBESLUIT kan de primitief en er nauwelijks tegenover stellen. Wat de zwitserse psycholoog Jung zag toen hij bij afrikaanse primitieven op bezoek was. Laat ik er even bij zeggen dat wij nu verstaan onder "willen" : denkend een doel stellen en werkelijk trachten dit doel te verwezenlijken. De primitief moest om tot aktie te kunnen komen magisch ritueel uitvoeren, denk maar aan krijgsdans, oogstdans, je zou kunnen zeggen : daardoor kwamen ze tot gezamenlijke konsentratie. Gezamenlijke, dus wij-beginsel, dus vrouwelijk. 

Jung ( 1875 - 1961 ) wilde een inboorling een brief laten wegbrengen naar een mijlen verderop gelegen postkantoortje. Het was de jongeman niet aan het verstand te brengen, hoe dan ook, om dat te gaan doen. Iemand, die al langer met deze primitieven omging wist raad : hij gaf de knaap een flink pak slaag, totdat er in zijn ogen iets begon te glimmen : hij nam de brief aan en holde er, blij, mee weg, naar het postkantoortje.

De austraalnegers waren in zekere zin ook voorlopers van Darwin, zij meenden dat de mens afstamt van het dier,- het dier van de plant, de plant van de steen, O, zo! Indianen verkondigden dat de mens is : de uit de aarde geborene. Dat is niet zo vreemd als je nagaat hoe volgens de Bijbel de mens gemaakt is, uit klei, waar God ten slotte zijn adem in blies, waarop de nieuwe mens leefde!! 

Jung bezocht ook primitieve Indianen, hij wilde namelijk kontroleren of div. dingen die hij omtrent de primitieve mens had bedacht ook klopten. Daar maakte hij mee, dat een paar Indianen, die op onderzoekstocht waren geweest, bij de stam terugkwamen en al hun bevindingen ... uitdansten. De stam zat er omheen en snapte het precies. Die Indianen vonden de witte mensen, die geloven dat ze met het hoofd denken maar dwaas. Een mens denkt met zijn hart!! En Hottentotten meenden de mens denkt met de buik. Blijkbaar werden die zich alleen ergens van bewust als het hun buikpijn bezorgde. De zon was volgens hen : een schijf spek, die 's nachts door die dwaze mensen, die de zee bevoeren, werd opgegeten. Gelukkig werd de zon de volgende dag toch weer wedergeboren. Dat is al een oeroud weten van de mensen.  

Van de Indianen, Azteken en Inca's werd wel gezegd, dat zij een reeds 

7. 

zeer hoge beschaving hadden. Maar wat dan te denken van hun ontzettend vele mensenoffers. Eens 50.000 in één jaar, dat is 137 per dag. Aan de mens als hoogste levend wezen werd dus nog niet veel praktische waarde toegekend. Onze huidige politici zijn nog niet veel verder. Montezuma, de befaamde hoofdman, nuttigde dagelijks bij zijn ontbijt mensenvlees.

Maar in de Middeleeuwen was in Frankrijk, op de markt, uit armoede, ook gewoon mensenvlees te koop. Onder het matriarchaat was het gewoon, dat de vrouw, als zij advies of hulp van een man nodig had, dit vroeg aan een ander dan aan een eigen man. Nu waren de mannen echt niet op hun achterhoofd gevallen en zo langzamerhand zagen zij kans wat eigen macht te verwerven dank zij die behoefte aan hulp of advies van de vrouwen. En toen zij eenmaal zo ver waren dat zij de z.g. mannenhuizen gingen inrichten, waar zij zich geheel aan mannenbelangen konden wijden, een begin konden maken met denken, enz. en ook hun eigen mannelijke inwijdingsriten konden uitdenken enz. toen ging het mensdom op weg naar het patriarchaat.

Tegen de tijd dat we bij deze primitieven van een regeringsvorm kunnen spreken is de macht van de mannen inmiddels zo groot geworden, dat we een despotische willekeur zien, berustend op uiterlijk geweld, dat het volkje tesamen hield. De natuurlijke wil van de enkeling is dan nog niet veranderd in een zedelijke wil, dus het subjektieve kwam nog niet tot objektiviteit, de enkeling niet tot vrijheid. Een begin daarvan vinden we pas in China, en dat was echt nog maar een heel mager beginnetje.

Voor we nu dus van de primitieven overstappen naar een kultuurcentrur wil ik nog even wijzen op een paar dingen, typisch voor de primitief de tijd, zoals wij die kennen, netjes in stukjes gehakt door onze tijd- machines, die we klok noemen, kenden de primitieven nog niet. De tijd was één en ononderbroken, ongebroken, ALLES was NU . Zo waren overledenen "er ook nog altijd" en dat leidde tot de voorvaderverering, want die overledenen mochten er dan zijn tot hulp en bijstand aan de nog levenden, maar stel je voor dat je hen niet zou vereren, geen offers aan hen zou brengen, dan zouden ze wel eens boos kunnen worden en bar lastig.

Aan echte schoonheid, zoals onze kunst die biedt, waren de primitieven nog niet toe, hun kunst was vaak gedrochtelijk, zie de z.g. Venus van Wallendorf.
Hun bewustwording geschiedde door projektie van hun innerlijk op de natuur, waarin ze het dan konden bekijken als het ware om dan via invoelen en intuïtie tot inzicht te komen.! Telepatie was voor primitieven heet gewoon!


8.

Stappen we na over naar ons eerste kultuurcentrum, het oude China. Daar is een objektieve macht, de Hemel, en de mens is pas goed voor zoverre hij zich positief verhoudt tot die nacht, het Tao, de Hemelse wet, het Hemelse Rhithme. De onderlinge verhouding der individuen wordt gevormd door hun verhouding tot het Tao. Officieel kenden de chinezen geen goden, al had het gewone volk er vele.

Deze vorm van bewustzijn zou je een soort staatsbewustzijn kunnen noemen, berustend op dit objektieve, de Hemel. Dus is de VOLKSGEEST er alleen nog maar uiterlijk objektief, en is er dus ook nog geen subjektieve vrijheid. De oude chinees heeft de verhouding subjekt : objekt nog niet bedacht, laat staan doordacht, dat kon hij nog niet, zover was het mensdom nog niet. Hij is zelf, subjektief, nog niet zedelijk geworden. Hij gelooft en gehoorzaamt. En omdat de verinnerlijking zich nog niet doorzet blijft alles duizenden jaren hetzelfde. Ze zeggen dan ook het Tao is eeuwig onveranderlijk. Toch zijn er af en toe wel oorlogen of opstanden enz., maar daardoor verandert er nauwelijks iets. opmerkelijk is, dat China ontzettend veel barbaarse invallen onderging (vandaar dat hij later de beroemde Grote Muur ging bouwen), maar de invallers raakten in het chinese bewustzijn opgenomen, ze werden chinees!

De subjektieve vrijheid komt pas op in Griekenland, naar zover zijn we nog lang niet. In het oude China was alleen de Keizer onmiddellijk subjekt. Hij was het wezen van China als subjekt. De wetten zijn nog niet de wil der burgers TEGEN de heerser. Aan de Keizer werden wel hoge eisen gesteld. Geschiedde er een (natuur-)-ramp, dan moest de Keizer zich door gebeden reinigen in de tempel. Beambten moesten verantwoording afleggen aan de Keizer en zelfs zelf hun eigen fouten aangeven. NIET wegens hun GE- WETEN , maar wegens de uiterlijke regel. De waardigheid van het individu ontbreekt dus nog in het algemeen. De sfeer van moraal en die van Recht zijn er nog niet gescheiden, alles is eigenlijk alleen moraal. Ik lees regelmatig een chinees maandblad en zie daarin dat ze ook vandaag de dag nog sterk op moraal werken, meer dan op recht, al geven ze daar nu wel onderricht over. Recht is algemeen geldend, de bovendien afdwingbare, algemene zedelijkheid. Moraal geldt het individu. Geen subjektieve vrijheid dus daar. En juist DIE vrijheid is de bron van alle schoonheid en waarheid. In de wetten hoort verder, dat geldt nu nog, niets thuis, wat specifiek des subjekts is. Als in het subjekt de moraal niet lééft, geldt in de familie ook niet de liefde als band, maar uiterlijke

9.

plichten, en dus wordt de mens alleen uiterlijk geëerd, soms op een voor ons gevoel dwaze manier. Stel ik ben een chinees, en ik heb iets goeds gedaan, dan kan het best gebeuren, dat mijn overleden vader daarvoor wordt geëerd! Geen subjektieve vrijheid, dan ook geen vrije wetenschapsbeoefening. Wetenschap was daar alleen als staatsdoel. En alleen empirisch (proefondervindelijk), niet theoretisch, dus van buitenaf en niet van binnenuit. En bovendien, niet zoals bij ons uitgaande van de details en niet uitgaande van causaliteit zoals bij ons, maar uitgaande van een totaalbeeld terwijl zij veel meer waarde toekenden aan het toeval. (Jung zou dan spreken van Synchroniciteit). (Dat is het schijnbaar toevallig samenvallen van innerlijke, onbewuste gebeurtenissen met uiterlijke, natuurlijke, in de buitenwereld. Je zou kunnen spreken van 2 stromen van gebeuren, één zichtbare in de buitenwereld, é?n on in het innerlijk der mensen.)

Het gebrek aan wetenschappelijke interesse blijkt ook uit hun primitieve schrift. Pas na de grote revolutie verandert er veel, ook in het schrift, al is het nog niet zo praktisch als bij ons.

Een belangrijke figuur was Confusius, in 't chinees Kung Fu Tse. Leefde ca. 500 jaar voor Christus. Hij was moralist, op het uiterlijke ingesteld, maar schreef meer fraaie woorden dan diepe inhoud. Hij heeft flink meegewerkt aan de verbetering van het I Tjing, het befaamde oude chinese orakelboek. Confusius werkte er ook mee. In dat boek zien we dat de chinezen wel al enig gevoel hadden voor dialektiek, voor het altijd met elkaar verbonden zijn der tegendelen, zoals goed en kwaad enz. Meer innerlijk gericht was Lao Tse, van wie een legende zegt, dat hij reeds 72 jaar was toen hij geboren werd. Wat een dracht voor die moeder, hè! Vrees niet. Hij werd normaal geboren, maar 72 is in de getallen-symboliek 8 x 9 , geboorte maal wedergeboorte-getal ; dit verhaal betekent alleen maar dat hij reeds bij zijn geboorte zeer wijs was. Ook Lao Tse werkte met en aan de I Tjing, waarvoor de eerste aanleg al 3.000 v.Chr. lag.

De chinees voelde zich afhankelijk van een hogere macht, een natuurmacht, die zich het duidelijkst aftekende aan de Hemel, die zij zagen als het maximum van ordelijk georganiseerd geheel. Zolang de mens zich afhankelijk voelt van een natuurmacht, komt hij niet tot ware bovenzin- nelijkheid, tot de geest. De ware godsdienst is verinnerlijking van de geest, die zich als geest VOORSTELT, niet dènkt, dat doet de wijsbegeerte hier in West Europa pas. Maar nog even over die super-ordelijke hemel : kennelijk wisten zij nog niet van ontploffende sterren, van door elkaar heen stormende melkwegstelsels, dat konden ze ook nog niet weten. Al konstateerden zij in de 11-de eeuw een supernova.

10 .

VOORSTELLINGEN komen niet echt boven het natuurlijke, het zinnelijke uit. In het christendom is deze zinlijke voorstelbaarheid van een andere orde. Hier is het individu bevrijd. In theorie althans. Dit KON de chinees zich niet voorstellen. Wel aardig is nog te melden, dat de chinees meende, dat de Hemel het de Keizer en het Rijk goed moest laten gaan als de Keizer zich goed gedroeg. Dus was er de Keizer toch een beetje HEER over de hemel en de natuur. Het gewone volk meende dan ook wel dat hij zelf hemels was, in de hemel geboren, enz.
Al met al was voor de chinees HET vaste punt, HET ware... de Hemel, dus lag het punt van houvast niet IN de menselijke geest.

Na de chinezen zouden we Tibet bij de kop kunnen nemen met het Lamaisme. Dit is door de uitgebreide onderzoekingen van de laatste tijd gebleken wel veel oppervlakkiger te zijn dan vroegere verheerlijkers van het mysterieuze het wilden doen voorkomen. Denk b.v. eens aan het veelvuldig gebruik van de gebedsmolentjes : als het molentje éénmaal was gedraaid was het gebed éénmaal gezegd. Dus draaien maar. Bepaald geen bewijs van innige vroomheid of diepgaand geloof. Er kwamen in de loop van de tijd enorm veel bedelmonniken, wat een zeer zware last was voor de toch al zo arme boerenbevolking. Uitbuiting, onderdrukking enz. waren er heel gewoon. In de vorige eeuw werd de Dalaï Lama gewoonlijk net aan of nog niet eens 21, dan was hij wel gelikwideerd en vervangen.

Gaan we door naar INDIA , het land van het tweede principe van het begrip van het onderscheid. Al is er nog geen plaats voor rede en vrijheid. China was prozaïsch, India is poëtisch, het land van de dromers en van de rijke fantasie. Dat, deze schoonheid, doorstraalt het uiterlijke. De geest laat zich gelden in en als de extase. De natuurlijke zijde hiervan is de zinnenroes, geestelijk : de abstraksie.

De inhoud van alle dromen is de gedachte. Dus kun je zeggen dat de Geest zichzelf in India droomt. Dat heet het Brahma : heel de werkelijkheid is een droom. Dus blijft het bij de voorstelbaarheid, terwijl ALLES onmiddellijk goddelijk is. De goddelijkheid is dan ook niet bijster verheven. De reïncarnatieleer al evenzeer. De indische geest is rusteloos. wel is er het zich onderscheiden, het organisch worden, maar omdat het vrijheidsprincipe in de werkelijkheid niet boven het natuurlijke uitkomt, KOMT ER GEEN ECHTE

11.

VRIJHEID, komt er geen bewustzijn van de vrije wil .

In China is alles staat, maar die heeft zijn realiteit NIET IN de in- dividuen, hij is de individuen uiterlijk. In India is eigenlijk geen staat, alleen maar het volk. En daar is het onderscheid niet op zedelijke basis, ( de onderlinge verhoudingen worden geregeld door het kasten-systeem, een natuurlijke aangelegenheid want geboorte bepaalt ieders kaste.) ook kent men er nog geen religiositeit in de vorm van het geweten, de verinnerlijking ontbreekt. In Europa werd het standsverschil ook wel door de geboorte bepaald, maar niet onwrikbaar, terwijl in het christendom ieder GELIJK is. Wil kennen, of moet ik helaas al zeggen : kernen hier rechtsgelijkheid, die is in India niet te vinden. De rechten en plichten heeft daar de kaste, niet de mens. Dus is daar geen echte menselijkheid. De vrouw wordt er veracht. Net als de onaanraakbaren. Een paria laat men verdrinken, tenzij een andere paria hem helpt, een insekt zal men niet doodtrappen. Pure ON-zedelijkheid! Heel het leven wordt eigenlijk veracht.

Land van de droom en de zeer rijke fantasie; de geest vindt er geen vast punt, ook de godsdienst is droomgodsdienst, die niet verder komt dan tot het lege abstrakte niets, het Brahma, men zegt ook wel Nirwana. Het inhoudloze. Ook de verhouding mens : god is negatief. Toch schemert er hier en daar wel wat, vermoedt men wel wat, maar het oude India was, net als het oude China, een begin zonder vervolg. Al spreekt deze uitspraak zichzelve tegen. Waarom ? Zeg maar: aanloop.

Boeddha zou men kunnen noemen de Heiland die op aarde terugkwam om de mensen te onderrichten. Heeft waarschijnlijk wel echt bestaan, doch is sterk omhangen met legenden. Het z.g. levensverhaal van Boeddha is in ruim 600 variaties bekend.

Perzië. China en India bestonden voort, het perzische rijk is ondergegaan, dus waren de Perzen het eerste historische volk.

In dat rijk begon de mens zich van de natuur af te zonderen. Het Algemene is dan niet meer het akstrakte lege. .. Niets, maar wordt aanschouwelijk als HET LICHT . Dat is abstrakte materie, algemeenheid, stralend over allen en alles, in z'n reinheid SYMBOOL van de geestelijke reinheid. We komen hoger!!

Het perzische rijk is te onderscheiden in het parsische, het assyrisch-babylonische, en het medische en Perzische.
De PARSEN zijn het Zendvolk, vuuraanbidders. Hun grote figuur is Zoroaster. Uit diens boeken blijkt het inzicht dat de absolute waarheid de vorm der algemeenheid, der eenheid moet hebben. 



12.  

Het licht ( Ormuzd ) strijdt tegen de duisternis ( Ahriman ). Deze twee zijn voortgekomen uit het onbegrensde Al, dat onbepaald is. Dit Al is het Eerste, maar NIET de eenheid van licht en duisternis.v Ahriman, de duisternis, werd uit de tempels verdreven door een eeuwig vuur. Er werd aan Ormuzd geöfferd, maar het geöfferde werd door de huisgenoten opgegeten, men smeekte er de zegen over af. Geen GODEN-dienst. Godsdienst was een familie-aangelegenheid. De mens wordt rein door de reinheid der gedachten, van het woord en van de daad. Reinheid van de gedachte, d.w.z. dat van de mens geëist werd dat hij vrijwillig goed is. De vrije wil wordt hier voorondersteld. De zonde werd bestraft. Geen versteende vormvoorschriften, geen vaste formules.   ASSYRIË. Hoofdstad Nineve. BABYLON de stad van Bel ( = de Zon ). Babel lag in een zeer vruchthare omgeving. Meisjes werden bij opbod uitgehuwelijkt, volgens Herodotus. De opbrengst werd bestemd als bruidschat voor de lelijke meisjes. Dus een soort sociale voorzorg! Babel stond geestelijk toch lager dan de Perzen, was ruw zinnelijk, mogelijk omdat het leven er te gemakkelijk was. Zo verliep alles en kwam de beruchte Molochdienst, waarbij het menselijke principe verworpen werd.(Kinderoffers.)  

Tenslotte het Medische en Perzische Rijk.
De Perzen waren bergbewoners, nomaden, sober. De Meden ook, maar die schijnen zeer krijgszuchtig te zijn geweest. U hebt wel eens gehoord dat is geen wet van Meden en Perzen ? Stamt nog uit die tijd.   Perzië, verenigd met Medië was een modern rijk. Perzië was het centre- onderworpen volkeren, dus volkjes, hielden hun eigen kultuur en staatsinrichting. Zo mochten de Joden hun tempel herbouwen. Er was verdraagzaamheid, je zou van een volkenbond kunnen spreken. Al het land behoorde aan de Koning, maar alleen abstrakt. Als zeden van een volk in strijd waren met de Perzische VROEG de Koning om ze na te laten. Maar ... verdraagzaamheid was niet zo goed voor de vorming van een eenheidsstaat, daarvoor is een zeker fanatisme nodig.  

In West-Azië komt de geest geleidelijk boven de natuur uit. In de syrische godsdienst vereert men o.a. Astarte ( ook Istar genaamd ), He kles en adonis, de schone jongeling. Zijn sterfdag wordt gevierd. Zijn dood achtte men in tegenspraak met de bestemming van de mens. Er wordt dus bij z'n dood geklaagd. Zoiets zou in India niet gebeuren, daar was immers het negatieve, de lege abstraksie, het hoogste! Maar ook de wederopstanding van Adonis werd gevierd. Hij is dus een seizoen-godheid,  

12A.   Samenvatting van het hier voorafgaande. Maken we eerst een korte samenvatting van het vorige praatje, ook wegens de mensen, die er toen niet bij waren.


Het gaat mij dus om de ontplooiing van het menselijk bewustzijn, de geest, wat niet alleen een kwestie is van denken. Gevoel en intuïtie moeten meedoen.
NA deze 2 komt het symbolisch denken, dat nog min of meer gevoelsmatig denken genoemd zou kunnen worden. Daarna komt het verstand op, het verstandelijk denken.
Uiteraard kwam het bewustzijn uit het onbewuste op. Grappig is derhalve de uitspraak van een franse professor in de 20e eeuw, dat het onbewuste nog maar kort bestond, zo ongeveer vanaf de franse revolutie en dat het ook niet zo lang meer zou voortbestaan.
Gebrek aan mensenkennis. Het onbewuste zou men ook kunnen noemen de aanleg tot bewustzijn en dan zijn ook de termen voorbewustzijn en onderbewustzijn bruikbaar.
De mens heeft al duizenden jaren geprobeerd zich een beeld te vormen van zichzelf, van zijn plaats in het Heelal, en hoeveel dat fraaie Heelal zou kunnen zijn ontstaan of gemaakt. Dit vinden we reeds in tijden vóór dat mens alles op schift stelde en dan in de vorm van religieuze verhalen. Als daarin goden en godinnen voorkomen kunnen we pas spreken van mythen en godsdienstige verhalen.
Wat voor de mens vreemd, ondoorgrondelijk was en machtig voor het gevoel van de primitief, werd "numen", zoiets was numineus. Dat werd konkreet gesteld als het fetisch, een ding waaraan bovennatuurlijke kracht werd toegekend. Maar zo'n ding was in de macht van de eigenaar en aan diens willekeur onderworpen.
De bewustwording werkt dialektisch, loopt van het ene tegendeel naar het andere.
Voor de Chinees blijft alles uiterlijk : de Hemel, de z.g. oer-ordelijke. De mens moest zich maar aanpassen aan het hemelse ritme, het Tao, zeg Tau. Waarvan gezegd werd dat het eeuwig onveranderlijk is. Daarom veranderde er zo weinig in het oude China. De chinezen waren prozaïsch, al heb ik wel oude gedichten van hen onder ogen gehad. Ze stonden wel positief tegenover het leven, dat erg rijk was aan armoede en honger. Voorvaderverering was er natuurlijk ook, soms ietwat vreemd. Als iemand iets goeds had gepresteerd kon het best gebeuren dat zijn allang overleden vader daarvoor geeerd werd.
Het befaamde orakelboek, I Tjing, toont dat de chinezen een goed gevoel hadden voor tegenstellingen en derhalve vele paradoxe beweringen deden. Lao Tse adviseerde vaak tot niet-handelen.   Godsdienst is een kwestie van verinnerlijking van de geest, die zich dan nog niet denkt maar voorstelling blijft.


Tibet en z'n gebedsmolentjes vindt ik weinig belangrijk.
India, land van rijke fantasie, zeer vele goden en godinnen. Er wordt wel onderscheid gemaakt tussen het aardse en het z.g. hogere, het lege abstracte Nirwana.
Tegenover de konkrete Hemel der Chinezen. India was potisch. De schepping der aarde enz. werd in vele fraaie gedichten verhaald. Vrouwen, paria's en eigenlijk het hele leven werden veracht. Er was Hindoeïsme, Brahmanisme en als laatste en belangrijkste het Boeddhisme. Er was eigenlijk géén staa alleen Volk, zeg maar een groep van volkeren. De KASTEN hadden de rechten, niet de leden der kaste. Men neigt tot mediteren, tot niet-handelen ( wij zouden ze kunnen aanklagen wegens nalatigheid. Maar zij vinden ons idiootover-aktief.) De reïncarnatie-theorie is banaal en voor modern denken onhoudbaar.
Het Nabije Oosten. Hier gaat het niet meer om het abstracte lege Niets, het Nirwana van India, maar om het Licht, het al oeroude symbool voor de Geest, voor de reinheid.
De PARSEN waren vuuraanbidders. Vuur werkt louterend, zegt men. In deze buurt komt het besef op dat het absolute, ware de vorm moet hebben van het ALGEMENE, het ENE Alleen religieus besef. Babylon verliep tot de Molochdienst, met z'n kinderoffers.
Medië-Perzië leek een soort volkenbondje. Men was TE verdraagzaam, dus ging de staat ten onder. Adonis, de schone jongeling. Schoonheid is natuurlijke harmonie.
Als hij sterft KLAGEN de mensen ( dat zou in India niet voorkomen!) Maar gelukkig wordt hij ook weer wedergeboren, in de lente. Soort seizoengod dus.
Dan werd er gefeest.   Bij het Jodendom komen we van de Natuur los : Jahwe, Jehova, (Adonai voor het gewone volk ) is volstrekt abstrakt, dus alleen maar denkbaar. Vandaar het voorschrift dat men van hem geen beeld mocht snijden. Jehova sluit AL het andere uit, dus ook de andere godsdiensten en hun aanhangers. Begin van rassendiscriminatie. De Joden WAREN TOEN inderdaad het UITVERKOREN VOLK, maar hebben er zwaar voor moeten betalen.    


 13.  

en dus nog sterk aan het natuurlijke gebonden. Schone jongeling schoonheid is natuurlijke harmonie!
Pas in de joodse godsdienst wordt het aksent geheel naar het geestelijke verschoven. Daar is niet de Natuur het eerste maar de Geest. God wordt verheven en de natuur eigenlijk ontgoddelijkt. Men vat dan dat de natuur het uiterlijke is. De zedelijkheid komt dan op hoger nivo. Jehova, Jahwe, Heer, God , Geest , is positief, maar nog niet konkreet, dat wordt hij pas in het christendom.   Hebt U ondertussen in de gaten dat we eigenlijk telkens van de ene tegenstelling in de andere rollen? Goed zo. Hemel - Aarde, uiterlijk - innerlijk, abstrakt - konkreet, licht en duisternis enz. In het jodendom voltrekt zich de breuk tussen de oosterse en de westerse geest. De joodse god wordt beseft al het andere uit te sluiten, en omdat de joodse geest dus dit uitsluiten omvat, zijn alle andere goden uitgesloten en ... is het joodse volk het uitverkoren volk. Andere godsdiensten worden niet begrepen als ook waardevol.  

De Joden WAREN inderdaad het uitverkoren volk, omdat zij IN DIE TIJD de waarheid het dichtste benaderden. NU zijn zij het dus niet meer. Na de komst van het christendom is er geen sprake meer van een uitverkoren volk, het christendom staat op hoger nivo, kwam tot de zuivere waarheid, zij het dan op de wijze van de godsdienst, dus van de gevoelvolle voorstelling, kinderlijke voorstelling.  ls Jehova AL het andere uitsluit, dus OOK heel zijn schepping, komt hij dus aan z'n eigen schepping aan z'n eind, en is dus eigenlijk NIET oneindig. Dat snapte men niet. Als het godsbegrip abstrakt blijft, blijft ook de vrijheid abstrakt, de vrijheid die des geestes is. Het aksent blijft liggen op de familie, er is nog geen vrij individu. Jehova was familiegod, U weet wel van Abraham, Isaac en Jacob. Het is wonderlijk dat de christelijke kerken deze allang overleden familiegod nog vereren, dat toont aan dat zij het christendom zelf nog niet hebben begrepen. In het christendom immers wordt de mens tevens als God erkend, waardoor het godsbegrip konkreet wordt. Maar de kerken blijven God de Vader en God de zoon uit elkaar denken, ondanks het bekende : "Wie mij gezien heeft, die heeft de Vader gezien."  

Volgende fout van de kerken : men beschouwt Christus als een historische figuur. Dat was niet de bedoeling van de oorspronkelijke esoterische leer. Opmerkelijk vond ik : het schijnt dat de vroegste christenen de Heilige Geest vereerden als een Godin! Ja, 't is wel moeilijk.  Laten we het Nabije Oosten nog even samenvatten : we vonden er iets  


  14.  

vrij zuivers, het vuur, dat van oudsher als reinigend, zuiverend, louterend, bekend stond. Later zou komen de zon-aanbidding, maar ook de zuivere negativiteit, de assyrische godsdienst, verlopen tot zinnelijkheid, en de abstrakte zuivere gedachte, in het Jodendom. Omdat het abstrakt bleef kon staatsvorming niet slagen, werden de Joden dan ook vaak overheerst en zelfs weggevoerd. Wel vielen in het Nabije Oosten het zinlijke en geestelijke moment dus, duidelijk uiteen.   Vraag komt dan : hoe zijn die twee te verenigen ? Die vraag wordt gesteld door Egypte, het land van het RAADSEL , de Sfynx en de hieroglyfen. Een land, ingeklemd tussen woestijn en zee, vruchtbaar gemaakt door de Nijl, die dan ook goddelijk geacht werd. De overstromingen regelen op hun manier het leven, kwantitatief. Een eenvoudig land, wel met kasten, maar die waren niet star. Regelmaat, orde, reinheid, ook in de rechtspraak. Dat het verstand geëerd werd blijkt uit de waardering voor de list. De priesterstand stond op hoog nivo. Op godsdienstig gebied had men het moeilijk. Geest en natuur drong men ineen: de sfynx: dierenlijf met mensenhoofd. Dat wil niet erg. De geest heeft zichzelf nog niet begrepen en doet dan ook aan dierenverering, (die eigenlijk typisch afrikaans is.) En wel omdat het dier even onbegrijpelijk is als hun eigen innerlijk. Zo wordt de natuur SYMBOOL van de geest, is er dus alleen een vermoeden, dat de geest zich in en als natuur openbaart. Dierenverering betekent echter ook verering van het leven, wat b.v. bij de Azteken ontbrak, terwijl India het leven verachtte. De sfynx kan ook aanduiden het besef dat het geestelijke UIT het dierlijke te voorschijn komt. Andere goden in Egypte : de Zon, de reeds genoemde Nijl, welke twee ook wel de god Osiris heten te zijn. Osiris wordt door zijn broeder, Seth, gedood. Zijn vrouw is Isis, de MAAN , en tevens de aarde. De maan ontvangt licht van de zon, de aarde wordt door de Nijl bevrucht. Het zit allemaal nogal in elkaar gedrongen. Als Osiris sterft wordt zijn lijk gebalsemd. Hij staat DUS niet meer op, hij wordt rechter in de dodenwereld, het dodenrijk wordt net als bij de grieken onderaards gedacht. Maar Osiris wordt ook wedergeboren, telkenjare. Zijn ziel heet onsterfelijk te zijn en de zielen de doden versmelten in het dodenrijk met Osiris, zijn dan dus ook onsterfelijk, maar niet langer individueel. In Egypte vinden we alzo naast verering van het leven, de dierenkultus, verering van de dood. De mummificering, het versmelten met Osiris. Mogelijk is een gevolg van de versmelting dat aan de ziel van de overledenen geen eerbewijzen meer werden betoond.  

  15.  

Balsemen : het lichaam blijft voortbestaan. Men kende dus een bestaan in de wereld EN in de onderwereld. Omdat de natuur SYMBOOL van de geest blijft, worden de goden niet zo geïndividualiseerd als later bij de Grieken.   Over de onsterfelijkheidsgedachte nog dit : het is eigenlijk nog alleen maar een VAAG BESEF, dat de ziel ANDERS is dan de natuur. De geest is onzichtbaar en wordt dan ook aanvankelijk voorgesteld als wonende in de onderwereld. In Griekenland is dat de Hades. Bij de christenen zet men de zaak niet in de onderwereld maar in de Hemel, die ook "in de dood" gedacht wordt.  

Egypte zocht wel de oplossing van het probleem, zij WAREN het probleem, stelden dan ook de vraag : hoe gaan natuur en geest samen, maar vonden het antwoord niet, dat lukte pas bij het volgende volk, de Grieken. Op het voorhangsel van het Allerheiligste van de Tempel van Neith, de egyptische godin van de nacht, stond het beroemde : ik ben wat was, wat is en zijn zal, mijn sluier heeft geen sterveling opgelicht.
De Griek Proklos voegde daaraan toe : De vrucht die ik baarde is Helios ( de Zon.) Dat was het griekse principe, want het innerlijke, het verborgene, brengt het klare voort, dat wat zichzelf klaar is de geestelijke Zon . Op de tempel van Apollo, de griekse zonnegod stond dan ook : " Ken U Zelve ". Pallas Athene is godin van de wijsheid.   De overwinning van de griekse geest op die van Egypte is gesymboliseerd in het verhaal van Oedipus en de sfynx van Thebe. Toen Oedipus het raadsel dat de sfynx opgaf, oploste stortte de sfynx in de afgrond. Vraag was : wat ging eerst op 4 benen, later op twee, tenslotte op 3 Antwoord de mens.


Egypte bracht veel fraaie kunstwerken voort. De geestelijke spanning was er dus groot. Het schrift was de hieroglyfe en dus was het woord nog symbool, en kwam de egyptenaar niet boven de voorstelling uit.   Gaan wij nu naar het volgende volk : Griekenland, de moeder van de wereldwijsheid. Hoe zit dat ? Wie de waarheid beseft , in zich sluit, is zelf in de waarheid en weet dat het subjekt verbijzondering is van het algemene, want dit is de waarheid, het wezenlijke van het subjekt. De grieken, als eersten, maken het algemene tot werkelijkheid, beseffen het niet alleen als het andere maar ook als het wezenlijk eigene, als de sfeer waarin het subjekt zichzelf als HET ALGEMENE erkent en het algemene als basis van het subjekt. Dat gebeurt in het oude Griekenland, toen Hellas genaamd. Dat is dan het begin van de zelfbewustwording, dat is dan het begin van de zelfbewuste vrijheid!!! Het begin van Europa.


16.  

Het subjekt WIL, dus stelt zich als doel, het algemene, het eigen doel is het doel des geestes, dat dus niet buiten maar IN de geest is. De geest is dan alleen van zichzelf afhankelijk en dus vrij. De geest wordt dan objekt van zichzelf. Hier begint het moderne denken!! Griekenland is de jeugd van Europa, dus is in hun realiteit de Jongeling de hoogste figuur: Achilles , Alexander de Grote. Achilles is de hoofdfiguur in de strijd tegen Troje, dus tegen.. Azië. Ook Alexander strijdt die strijd. De Grieken treden GEZAMENLIJK, op, hebben een algemeen doel. In de eerste plaats het ontworstelen van de schoonheid, het griekse principe, waartoe het Oosten overwonnen moet worden, en dat deed Alexander.   De Grieken waren het volk van de schoonheid. Zij trachtten die ook aan hun eigen lichaam te verwerkelijken en al hun goden en godinnen waren mensvormige schoonheden. Hun schoonheid was een eenzijdigheid, en dus onhoudbaar, het was geen volmaakte schoonheid, omdat het onvolmaakte, een zekere mate van lelijkheid, er aan ontbrak. Verder is te bedenken dat schoonheid is uiterlijke, natuurlijke, harmonie. De sfeer van de natuur is die van de veelheid, vandaar dus de veelheid van goden en godinnen. Griekenland was het begin van het moderne denken, en dat begin is het verstand, dat ook natuurlijk denken wordt genoemd. Griekenland staat aan het begin van het denken, dus ook aan het begin van de lange weg naar vrijheid, waarachtige vrijheid is alleen in en door het zuivere denken te bereiken. De Grieken, beter gezegd de Atheners, hadden dan ook een beginnetje van vrijheid. Een volk komt tot vrijheid als het dat wat in het volk leeft tot levende werkelijkheid weet er te maken. Dat deden zij met hun kultus van de schoonheid en in hun demokratie. Hoogtepunt van dit laatste; de regeerperiode van Perikles (vijfde eeuw voor christus ). Maar niet iedereen was vrij. Er waren veel slaven en al was hun lot niet zo beroerd als onder de latere Romeinen, ze waren niet vrij. En de vrouwen waren het slechts beperkt. Echt vrij was de burger, die eigenaar van grond was, en dus de Goden had die bij dat grondgebied behoorden. Hij mocht dan ook meespreken in het stadsbestuur. De grond was ook de plaats waar de voorvaderen begraven lagen, dus HEILIG. Voorvaderverering, maar anders dan bij de Chine- zen. De vrije man werkte niet. Werken werd vroeger heel vaak beschouwd als beneden de menselijke waardigheid te zijn. Hij praatte meer.


Er was immers de eerste demokratie! En dat betekent regering door het volk. Demokratie in die zin hebben wij niet. Wij mogen eens per 4 Jaar een stembiljet in een bus stoppen. De Politici behouden zich het recht zeg maar onrecht, voor om van de stembusuitslag het e.e.a. te verkwanselen.  17.  

op godsdienstig gebied zou je kunnen zeggen dat de ouderen "wisten" wat de goden willen en dat gaven ze aan de jongeren door en die hadden deze moraal maar aan te nemen. Tot er een Heer Socrates ten tonele verscheen, die deze van buitenaf opgelegde dus uiterlijke moraal onjuist achtte. Hij verstond de kunst vragen te bedenken, waardoor de luisteraars, veel jongeren, gedwongen werden zelfstandig te oordelen over de vragen van goed en kwaad. Dat is een kwestie van verinnerlijking! (Dit is de ontdekking van het GEWETEN!!!) Daarom betekende Socrates de voleindiging van de griekse periode, die periode van de wereldgeschiedenis gedurende welke de grieken vooraan stonden op het wereldkultuurtoneel. Een periode van zo'n 30 à 35 jaar slechts maar nog altijd doorwerkende!! Een voorbeeld van zulk een vraagstelling is : Men zegt dat stelen slecht is. Goed, nu merkt U dat een vriend vergif heeft klaar liggen om zich het leven te benemen, en U steelt dat vergif om Uw vriend te sparen. Is dit stelen goed of slecht ???
De invloed van Socrates op de atheense jeugd werd zo verderfelijk antigrieks gevonden, dat Socrates werd veroordeeld tot het leegdrinken van een beker met vergif. Dat deed hij rustig, al had hij wil gelijk en al kòn en hij vluchten. Mensen, die menen er altijd op te moeten staan dat ze gelijk hebben als zij menen dat te hebben, moeten eens een voorbeeld aan Socrates nemen.
Typisch is, dat de atheense overheid reeds spoedig nadien tot het inzicht kwam dat deze veroordeling onjuist was geweest. Maar, de grote tijd van Athene was voorbij, de hoofdrol was nu voor een volgend volk: de Romeinen. Maar ten aanzien van de Atheners wil ik nog wel even vermelden, dat toen zij hun grote tijd hadden hun vijanden onder Xerxes, met een veel grotere militaire macht, de grieken NIET konden verslaan. De Spartanen waren zeer ongrieks, keihard. De grieken waren jeugdig blijmoedig. Grote denkers waren verder : Plato, die tot de gedachte kwam dat er EERST de ideeën waren, die later als werkelijkheid werden gesteld, terwijl Aristoteles uitging van de natuurlijke werkelijkheid en daaruit zijn konklusies trok. Aristoteles was de grote leraar van Alexander de Grote en ging met hem mee op al zijn krijgstochten. Aristoteles was de grootste geleerde van die tijd.
De Romeinen waren net als de Spartanen, keihard, niet demokratisch, bar en bons nuchter en op nut ingesteld, terwijl de grieken poëtisch waren en de schoonheid minden, de schoonheid die de Romeinen zich alleen verwierven om zich z.g. aanzien te verwerven, door grieken kunstwerken voor hen te laten maken, als slaven meestal!!!  

18.

Zelfs de goden van de Romeinen waren dor, nuttig zelfs, zoals de god Duit, de god Kookpan enz., De Romeinen namen van overwonnen volkeren niet alleen hun waardevolle bezittingen af, maar namen ook hun goden heel gemakkelijk over. Dan hoefden zij ze niet zelf te scheppen. Waar de Grieken eindigden bij een begin van de verinnerlijking, de komst van het geweten in de wereld, en dat was nieuw, moesten de Romeinen met die draad verder breien : zij ontwikkelden doodernstig, heel knap en heel belangrijk : het privaatrecht. Staatsrecht konden zij nog niet produceren want hun staat berustte geheel op nacht en geweld. Merkwaardig is het verhaal over Romulus en Remus, de latere stichters van de s Rome, die in hun jeugd gezoogd werden door een wolvin. Duidelijke symboliek : de wolf is een eeuwig zwervende rover en dat waren de Romeinen ook!! Dit is destijds natuurlijk niet zo bedacht.
De eenheidsstaat Italië bestond toen natuurlijk nog niet, alles draaide om Rome. De Romeinen waren dappere strijders, die het met dit ambacht altijd erg druk hadden. Zij konden rijke buit thuis brengen, maar het gros van het gewone volk was arm tot zeer arm. Wie geen voorouders en/of grond hadden konden geen goden hebben, de plebejers, en zij mochten ook geen grond kopen, geen ambacht uitoefenen, dus konden ze nog maar 2 kanten op : of, zoals de z.g. proles ( van dit woord maakte Marx het begrip proletariër ), die alleen in leven wisten te blijven door hun zonen als medestrijders beschikbaar te stellen, waarbij soms diensttijden van 20 jaar voorkwamen, of .. ze gingen in de handel, waarin slimmerikken zich rijkdom wisten te verwerven, zodat het op de duur ook wel kon gebeuren, dat de dochter van een patriciër aan zo'n rijke koopman werd uitgehuwelijkt, waardoor de koopman ook betere, vastere grond onder de voeten kreeg, letterlijk en figuurlijk. Hierbij zij vermeld, dat de romeinse vrouw GEEN ENKEL RECHT HAD . Zij was ALTIJD in de macht van een man, de pater familias, vader, oom, broer, echtgenoot. Zij was zoals dat genoemd werd " en manu ", in de hand van een man. Vandaar dat wij NU spreken van e-man-cipatie = uit de hand geraken! Een patriciër kon aanvankelijk ongestraft een gewoon man, een plebejer, doodslaan, die vertegenwoordigde toch geen waarde. Ga nu niet meteen te keer, maar vraag U in gemoede af of in de praktijk van heden aan het menselijke leven zo veel waarde wordt gehecht, dat we er voorzichtig mee omspringen ? Nog steeds niet, nietwaar.
De Romeinen bedachten een beroemde leuze : si vis pacem para bellum, oftewel : zo ge de vrede wilt bereidt U ten oorlog. Voor zo'n roofstaat was dat wel vanzelfsprekend, naar wij hoogstbeschaafde 20e eeuwers


19.   roepen dat nu nog, wat dus nogal onwijs is. Het romeinse rijk werd rijk, groot, sterk, oppermachtig in zo ongeveer heel de toen bekende wereld. En het is begrijpelijk dat er tenslotte steeds meer Romeinen kwamen, die liever niet gingen vechten, maar liever thuisbleven om te genieten van wat ze veroverd hadden. Zij baadden in een ongehoorde weelde, wisten tenslotte van malligheid niet meer wat zij met al hun bezit moesten doen en verliepen tot liederlijkheid.  

Als ze niet meer willen vechten verzaken zij het romeinse principe bij uitstek, dus betekent dit in beginsel het einde van het machtige Rijk. Aan de ineenstorting ervan werkten trouwens div. faktoren mee. In Alexandrië, Egypte, maar dat gebied behoorde toen ook tot het romeinse Rijk, waren vele geleerden, die van overal naar deze stad (gesticht door Alexander de Grote ) met z'n beroemde bibliotheek kwamen om verder te studeren en/of te onderwijzen. onder hen waren ook joden, zoals Philo, die van het oude joodse geloof eigenlijk nog maar bitter weinig af afwisten en die heel sterk de invloed van het griekse denken hadden ondergaan. Deze stad was geworden tot een smeltkroes waar alle kultuur van die dagen bijeen kwam, uit het oude Egypte, uit Griekenland, waar -- en dat is zeer belangrijk -- het geweten was ontdekt en het mededogen, met alle streken en kulturen van het Nabije oosten, en zelfs uit verdere streken, zelf uit India, waar Alexander de Grote ook geweest was.
Welnu, deze vergriekste joden vonden dat het beloofde land blijkbaar nog niet het ware was geweest. van een joodse staat was niets over! En de Josua, onder wie de Joden dat beloofde land destijds waren binnengetrokken. met veel ruwe strijd. dat was kennelijk ook de ware niet geweest. Er moest een nieuwe komen, dit werd Jezus Christus, en het nieuwe beloofde land werd ... het hemelse Koninkrijk Gods. Nu was Josua voor de oude Grieken moeilijk uit te spreken, dus werd het Jezus. Voor Christus vinden we in de oude geschriften zowel Chrestos als Chreistos, dat is respektievelijk de Voorbeeldige of de gezalfde. Het ging in deze eerste christelijke GEHEIME leer om een uitgedacht voorbeeld. Jezus heeft nooit bestaan. Maar dat is niet belangrijk. Het gaat er om dat blijvens dit mythologische verhaal het mensdom tot een nieuw inzicht is gekomen. Zo geheel nieuw dat de mensen al hun normen, hun waarden in het leven, moesten her-ijken, herwaarderen! Het oude deugde niet meer, leefde niet meer. Tegenover de romeinse hardheid werd het principe van de liefde gesteld, dus t/o het manlijke het vrouwelijke , enz. enz.   

19A .   Samenvatting. Aangezien U een uittreksel kreeg hoef ik weinig te herhalen. Dan nu alleen maar de vraag : hebt U mogelijk iets te vragen?


We hebben het over het Jodendom gehad. Dat betekende een breuk tussen de oosterse en de westerse mentaliteit. Jahwe bleef abstrakt, pas in het Christendom wordt God konkreet.
Bedenk dat Jezus zei : wie mij gezien heeft, die heeft de Vader gezien. Als dus Jezus geofferd wordt offert de godheid zichzelf. En wel omdat hij WEDERGEBOREN moest worden.
Zó ging dat bij primitieve mensen. En dat is veel meer dan het stieroffer van Mythras!! Die bleef daarbij zelf gelijk, niet wedergeboren! Waarom deze wedergeboorte ? Omdat een hoger geestelijk nivo was bereikt. De geestelijke = goddelijke mens kwam aan het kruis, dat symbool is voor het getal 4 dus van de Natuur, tot het inzicht dat de mens, juist omdat hij wezenlijk geest is, lijdt aan het feit dat hij tevens natuurlijk is!! Over de stier van Mythras : we er was in die tijd ook een z.g. hemelstier bekend. Uiteraard is de stier een prachtig symbool voor manlijke scheppingskracht. Deze stier werd wel afgebeeld met tussen z'n horens de zonneschijf. Versterking van het symbool voor de Geest. Vaak werd er trouwens ook gesproken over de hemelkoe, de al-voedende, dus beeld, symbool voor de Grote Moeder. Verband tassen Me koe en de heilige maan zijn de horens.
Wedergeboorte wegens het bereiken van een hoger idee wordt vaker zo dramatisch uitgebeeld.
Bij lagere religieuze verhalen wordt dikwijls het beeld gebruikt van een godin, die een zoon ( dat is de nieuwe idee 1 baart.
Ik verzuimde er vorige keer op attent op maken dat de griekse goden en godinnen nog geen hemelse goden en godinnen waren. Ze woonden immers op de Olympos een hoge berg in Griekenland.
De egyptenaren zaten met de grote vraag hoe natuur en geest samengaan, de grieken gaven het goede antwoord, n.l. als de mens, de romeinen bleven veel lager bij de grond. Toch kwam binnen hun Rijk het christendom te voorschijn. We zagen dat er op diverse punten in dat christendom verschil van opvatting bestond, zoals wel of geen H. Drieëenheid.
Ik meende daarbij een snort verzuchting te bemerken, zo van " Ja, en wie heeft er dan gelijk ?? Dat is niet uit te maken ". En dan zeg ik : wacht even met zulk een oordeel, want het zuivere denken kan veel meer dan men gewoonlijk denkt. We mogen natuurlijk nooit zeggen : ik kan dat niet, dan kan een ander het ook niet. Nee! Ik zelf b.v. speel geen enkel muziekinstrument, maar er zijn gelukkig wel veel mensen die dat wel en zelfs heel prachtig kunnen. Nu zult U misschien zeggen, Goed, maar daar heb je dan ook een speciaal talent, een speciale aanleg voor nodig. Inderdaad. En voor zuiver denken heb je ook een speciaal talent, een speciale aanleg, een speciale psychisch-geestelijke instelling voor nodig. Heb je die niet, dan bereik je niet veel. Heb je het wel, dan heb je dat maar gewoon bij je geboorte meegekregen, kade gekregen, en dan ben je aan jezelf zedelijk verplicht er wat mee te doen, er mee te werken, het te ontwikkelen. Wat ik U in deze avonden vertel zijn overwegend uitkomsten van veel, heel veel denkwerk. Al dat denkwerk kan ik niet in deze 5 avonden voor U voordoen of analyseren. Alleen al een inleiding tot dit denkwerk vergt enige jaren. Maar om te weten wat we met denken kunnen bereiken moeten we het DOEN . Stug volhouden, konsekwent doen.

  Ik sprak over Socrates, ik zei dat het geweten, het griekse mededogen en het samenbrengen van alle kulturen in Alexandrië, gevolg van de grote krijgstochten van Alexander de Grote onmisbare voorwaarden waren voor de komst van het christendom. De romeinen zeiden : wie de vrede wil bereide zich ten oorlog. Ja, voor die roofstaat was dat juist, voor ons natuurlijk beslist --- NIET .


Jezus Christus heeft nooit bestaan, maar dat is onbelangrijk, het gaat erom dat de nieuwe idee in de mens is ontwaakt.
Dan gaan we nu verder met ons derde verhaal.   

-o-o-o-o-o-o-o-o

  20.  

De oorspronkelijke geheimleer was veel te moeilijk voor de mensen. En zij konden natuurlijk ook niet de 3 grote eisen vervullen van : aquariaat, vegetariaat en coelibaat. Het koninkrijk der hemelen zou immers pas kunnen komen als de vrouwen zouden hebben opgehouden te baren, dus het mensdom zou zijn uitgestorven. Dat is wel veel gevraagd Tegenover wereldse macht en aardse goederen werd het Koninkrijk der Hemelen gedacht. De romeinse Keizer, als God-op-Aarde, moest wijken voor de goede God in de Hemel. Tegenover de liederlijkheid van het ondergaande romeinse rijk werden soberheids- en zedelijkheids-eisen gesteld. Weg met al die oude goden en godinnen en al die oude godsdiensten, waaronder de Mythras-dienst, die eeuwenlang een zware konkur- rent van het christendom is geweest. En tenslotte het meest wezenlijke het christendom leert dat de mens goddelijk is. De joodse abstrakte god is vervangen door de mensgeworden god. Dat wil zeggen: de mens is in wezen geestelijk, dus in principe VRIJ, want de zuivere vrijheid is alleen in het zuivere denken Voor het eerst in de wereldgeschiedenis is het beseffen van de vrije MENS geboren. (en de zuivere liefde)
Verbijsterend moet het geweest zijn voor de oude Romein, voor wie een god alleen maar NUTTIG moest wezen, om nu te zien dat aanhangers van deze vreemde nieuwe god bereid waren zich door de leeuwen te laten verscheuren, als bewijs voor hun volstrekt geloof. Nu zat daar, onder ons gezegd, wel een beetje egoïsme bij, bij die zich offerende christenen, want zij hoopten op deze wijze zich een ereplaats te verwerven in de Hemel, vlakbij de Heer!
Die Romein kende wel de god -op- Aarde, de Keizer. Let wel : deze ene persoon WAS heel het machtige Rijk, hij had ALLE macht en gebruikte die naar alle willekeur, heerste absoluut over alles, ook over leven en dood, geluk of ongeluk, rijkdom of armoede van de onderdanen. Na hem kwam die ANDERE E N E , Jezus Christus, niet aardsgoddelijk maar geestelijk goddelijk. En die was uiteraard de sterkste.
De volledige uitwerking van het privaatrecht was het begin van de volledige bewustzijnskonsentratie in het IK . Jezus Christus leerde dat het om WIJ gaat, maar dat was voor die mensen toen te moeilijk.
Hegel, de grote duitse filosoof, werkte dit principe DENKENDE volledig uit. Dat betekende dan weer het einde van het christendom als geloof. Maar zover zijn we nog lang niet. Dit beduide bovendien, let wel : het einde van Europa, het werelddeel van het IK bij uitstek. Ook Hegel zei De waarheid van IK is WIJ !


21.

  Een voorwaarde voor de verdere ontwikkeling en verbreiding van het christendom was het openbreken van de germaanse wereld, maar Caesar voor zorgde. Zodoende was hij wel de doodgraven van het romeinse Rijk, want de germanen zouden later zelfs Rome bezetten en plunderen. We hebben dan de vijfde na christus. Het christendom, zoals ons dat tegenwoordig gepresenteerd wordt staat in de Bijbel, zoals U weet. Deze uitspraak is eigenlijk niet helemaal goed, want het z.g. Oude Testament is niet christelijk maar joods! De bijbelverhalen werden door de vroege christenen verzameld, veelal ondeskundig, en na een grondige bewerking door de vroege katholieke kerk ( en in die bewerking zaten veel vervalsingen en verknoeiingen ) bijeengebracht, beschreven dus, in de Bijbel, ongeveer in de vierde eeuw na christus. En toen had het romeinse Rijk z'n beste tijd dus al gehad. Er waren intussen keizers geweest, die niet in Rome zetelden, maar b.v. in Spanje, in Milaan en Constantijn de Grote vestigde zich in Byzanthium. Hij deed erg zijn best om van die stad net zo'n fraaie weelderige stad te maken als Rome was. De stad werd dan ook omgedoopt in Constantinopel (het tegenwoordige Istanboel). Het romeinse Rijk viel na Theodosius uiteen, want die had nu eenmaal 2 zonen, die ieder een eigen akkertje moesten hebben. Het West-Romeinse Rijk werd Italië, Frankrijk, Spanje, Portugal en een deel van N-Afrika, het Oost-Romeinse Rijk werd-Griekenland, Macedonië, Syrië, en een groot deel van het Nabije Oosten en Egypte. De keizers waren na veel strijd dan intussen wel al tot het christendom bekeerd. Alleen Julianus Apostata wilde de heidense godsdiensten terug hebben ( apostata betekent dan ook : de afvallige ), maar kreeg het niet doorgevoerd. Constantinopel kreeg dus een kant en klaar christendom en het bestond wel ongeveer 1.000 jaar, maar was het toonbeeld van onchristelijkheid geweld, onrecht, liederlijkheid, onzedelijkheid was al wat de klok sloeg. Alle hoge posities in kerk, maatschappij en staat kwamen in handen van schurken. De vrouw van keizer Justinianus, die het privaat-recht zo keurig had laten beschrijven ( codificeren ), was een ex theater-prostitué, berucht om haar perversiteiten. zij was een schoonheid en zeer intelligent maar volstrekt gewetenloos. Het christendom werd dus niet verwerkelijkt, niet doordacht, zoals in W.Europa.


Het W.Romeinse Rijk raakte in verval : velen wilden niet meer vechten maar gingen liever hun bezit genieten en nog veel meer, tot alle vormen van liederlijkheid en onzedelijkheid. Zij vonden dat het bestaan dat Rome groot had gemaakt zinloos was geworden. Zo vervielen zij tot  
  22.  

een soort nihilisme, dat soms werd opgeheven tot een soort filosofie : het stoïcisme, dat leerde dat men alles totaal onaangedaan moest laten gebeuren. Voor zoverre dit filosofie was, was er wel sprake van een begin van inkeer. Maar aangezien men het verstand ook had leren kennen als .... knudde, werd er ook veel teruggegrepen naar bijgeloof.
De barbaarse germanen kregen de wereldhistorische taak het christendom van de grond af op te bouwen en te verwerkelijken in de wereld. Een heel andere start dan voor Constantinopel. West Europa werd door de grote volksverhuizingen ( 4e tot 6e eeuw ) vrijwel geheel gegermaniseerd. En, zoals ik vroeger al eens vertelde, juist deze germanen hadden de goede aanleg voor het verderbrengen van het christendom : hang naar tragiek, zoals b.v. blijkt uit het verhaal van Odin, die 8 dagen en nachten met z'n eigen speer zat vastgeprikt aan de Wereld-Es ... om tot wijsheid, tot inzicht te komen, en door hun enorm vrijheidsbesef, vrijwel anarchistisch. Zij erkenden geen enkel gezag, alleen als er strijd gevoerd moest worden KOZEN ze een aanvoerder, zoals destijds b.v. Hermann , de held van de slag in het Teuroburgerwoud. Toen hij daarna probeerde door te gaan met baasspelen werd hij door zijn eigen familie aan stukken gehakt. Het christendom is de godsdienst van de VRIJE, WANT GEESTELIJKE MENS.

Rome ging dus onder, al hun hardheid kon het Rijk niet in stand houden. Veel van de puriteinse instelling van het christendom is te zien als reaksie op de romeinse liederlijkheden. De oude Romeinen konden het christendom niet echt vatten, velen NU trouwens ook niet! In hun tijd verbreidden ze het christendom toch wel. Aardig is, dat in die tijd veel volksredenaars jammerden dat al dat mooie, oude, verloren ging, zelfs verboden werd en als slecht bestempeld, waartegenover het zo fel bestreden christendom nu ineens bejubeld werd. Verder besteedde de Kerk veel tijd aan het vaststellen van de dogma's, de enige, echte, juiste en goede Heilsleer betreffende. Zij maakten, en dat was wel positief, het oorspronkelijke christendom, de geheimleer, min of meer geschikt voor gewone mensen, door van alles om te zetten in z.g. historische verhalen, nogal kinderlijke verhalen, maar anders zouden de mensen er nog niets van snappen. Het denken stond in die dagen nog maar heel aan het begin van z'n ontwikkelingsgang. zodat er door de groten der Kerk over zonderlinge zaken werd gediskussieerd, b.v. : was Maria na de geboorte van christus nog maagd? Welke taal sprak de slang in het Paradijs? Wat zou christus gedaan hebben en welke taal zou hij gesproken hebben, wanneer hij als ezel geboren zou zijn? Hebben engelen geslachtsdelen? Hebben vrouwen wel een ziel? Kunnen dieren in de Hemel komen?  

23.

  Toch waren dat goede oefeningen voor het scherpen van het verstand. Misschien heb: U wel eens de theorie vernomen : niemand, ook geen volk komt ooit geheel los van zijn oorsprong. Zo ook niet de roomse kerk die bleef streven naar werelds bezit, wereldlijke macht, gebruikte, of of liet dat voor zich doen, veel geweld. U weet wel dat het gevaarlijk was een van de kerkleer afwijkende leer te verkondigen.


Inquisitie, marteling, brandstapel, enz. enz.
Heel het kerkelijke gedoe bleef de mensen uiterlijk, het bleef theorie En God zag en wist wel alles, naar woonde toch wel erg ver weg. Dit, zowel als het historisch maken van de verhalen, waren eigenlijk in principe toch wel fouten net als de hele reeksen Heiligen die een soort schaduw vormden van het veelgodendom. Ik las eens dat er Heiligen waren, wier heiligheid alleen bestond uit hun grenzeloze vervuiling.
Dit alles wees er op dat men aan de ware Geest nog niet toe was. Desondanks kennen we van de Middeleeuwen de grote vroomheid, al was het laagje beschavingsvernis ook nog maar zo heel dun. Die vroomheid leverde ons de prachtige kerkgebouwen, kathedralen op b.v. Vaak, grotendeels, onbezoldigd gebouwd. Daartegenover zien we b.v. een Merovinger, één van de vorsten kort na de ondergang van het romeinse Rijk, die aan het volk, dat zojuist uit de kerk kwam een pleziertje, een vermaak gunde : ze mochten op het kerkplein een ter dood veroordeelde bisschop doodranselen. Nog even iets over die vroomheid : bij het bezien van een middeleeuws schilderij is het U misschien wel eens opgevallen, dat de geschilderde mannen en vrouwen bitter weinig persoonlijkheid vertoonden, alleen waar innige vroomheid. Want zó hoorde men immers te zijn. Dat verandert in de Renaissance, dan wordt der mensen blik meer gericht op de aarde i.p.v. op de hemel en op het heden i.p.v. op het hiernamaals. Men gaat naturalistisch schilderen. Leonardo da Vinci presteerde het zelfs aan zijn modellen opmetingen te doen.
Ondanks de vroomheid vond er weinig verdere verinnerlijking plaats. Ook daarin brengt de Renaissance verandering. De oude griekse wijsheid wordt te hulp geroepen, enz. Dan komt het denken, onze meest individuele bezigheid meer op gang.
Het geestelijke peil was nog laag , in alle barbaarsheid en met onnoeme- lijk veel armoede en ellende groeide de wereld van de feodale maatschap- pij.
Weet U , dat het helemaal niet als godslastering werd beschouwd als men in Frankrijk Maria-beeldjes verkocht met een luikje in heur buikje, en als je dat open deed, zag je daarbinnen de hele Heilige Drie-Eenheid zit-


24. 

ten. Eén geestelijke protesteerde er wel tegen, want dààr hoorde God de Zoon te zitten.
In de Middeleeuwen kwam het in W.Europa zelfs nog voor dat je op de markt "gewoon" mensenvlees voor consumptie kon kopen. Nee, het was allemaal nog niet veel zaaks, die westeuropese beschaving. Priesters vertoonden zich in het openbaar met één of meer vrouwen, event. prostitu- ees, om maar vooral niet van homoseksualiteit verdacht te worden. Die was er veel. De officiële hoerenwaarden, bordeelhouders dus, beklaagden zich af en toe omdat zij zo'n zware konkurrentie ondervonden van de nonnenkloosters.
Een grote nieuwe impuls kreeg het geestelijk leven dus in en door de Renaissance. Waarin ook de vraag weer opkwam, zoals bij Plato en Aristoteles : wat was er eerst , de Idee of de werkelijkheid ? Het denken bloeide op, het was niet langer slechts de onderdanige dienstmaagd van het geloof! Het wereldbeeld gaat dan ook veranderen. De aarde is immers niet langer het centrum van het Heelal waar zon, maan en sterren omheendraaiden tot nut en vermaak van het Mensdom, dat daar, op aarde, uniek was neergezet door God zelf. De aarde werd, net als de positie van de mens dus, minder exclusief. Voor velen was dit een zware schok. We spreken nu van ongeveer 1600. Toen maakte Galileï zijn eerste teleskoop.
De menselijke geest gaat zich nu op wetenschappelijke wijze met z'n ob- jekten bezighouden. De z.g. Verlichting komt, en, natuurlijk héél belangrijk, de kerkhervorming. Waartoe Martin Luther de stoot gaf, omdat hij zich was doodgeschrokken van de wantoestanden in en om het Vaticaan.
Aangezien, zoals de filosofie ook zegt, alles zich op de duur verkeert tot eigen tegendeel, gaat de oergermaanse vrijheidsbehoefte onder in de vorming van monarchieën. Anarchie wordt monarchie. Voorlopig nog rijkelijk behept met gruwelijke egoïstische willekeur, niet alleen bij de Vorsten maar ook bij hun vazallen, de graven, hertogen enz. De ridders waren of werden roofridders ( let wel : het begin van de handel is de roof). De gewone mensen stonden voortdurend bloot aan plundering en knechting. Dus gaan ze steun, bescherming, zoeken bij de machtigen, de ridders maar ook de bisschoppen, die vaak een eigen legertje hadden. Wel werden ze dan wat beschermd, maar ten koste van hun hele bezit, horigheid of lijfeigenschap, dus nauwelijks verhulde slavernij. Maar de aldus gevormde centra werden geleidelijk aan ... stedelijke machts-centra, waarin de burgers zich moeizaam rechten bevochten.
Fraai was aanvankelijk het gildewezen, prima ordening in het chaotische leven.



25.

De weg van leerling, gezel, naar meester kon men slechts geheel alleen gaan, door eigen prestatie, tenslotte dus door de meesterproef. Prachtig, maar macht korrumpeert, zodat teslotte de toestand ontstaat, dat de meesters ongewenste gezellen lieten zakken voor de meesterproef. Uitein- delijk werd de rang van meester zelfs erfelijk. Ondergang dus van dit experiment met z'n eerst goede speciale zorg tussen de gilde-broeders en hun gezinnen, en event. nabestaanden.
De menselijke geest schept zich altijd de hulpmiddelen, die hij nodig heeft. Toen dus de toestand met die ridders enz. te erg werd, werd het buskruit uitgevonden en dat was een reuze slag voor de roofridders. Want men ging er meer schieten, nietwaar ? De chinezen hadden het buskruit eerder uitgevonden, doch die gebruikten het alleen voor vuurwerk. In deze eeuw is het nog eens voorgekomen dat een chinese generaal in het Westen munitie bestelde, met als voornaamste eis, dat het goed hard moest kunnen knallen.
Verder kregen in de "nieuwe tijd", na de doffe Middeleeuwen, de west-europese mensen de grote behoefte hun nieuw geloof, hun nieuwe kennis en beschaving, over heel de wereld uit te breiden, te verspreiden. Dan konden ze gelijk van elders produkten zoals specerijen meebrengen. Er waren maar weinig echte zeevarende volkeren : de skandinaviërs, de hollanders, engelsen en portugezen. (In het verre Oosten deden de chinezen ook al gauw aan, zelfs verre, kustvaart. ) Maar... hier in het Westen vond men het kompas uit. Een grote verbetering voor de nog altijd levensgevaarlijke zeevaart! Daardoor werden de grote ontdekkingsreizen mogelijk, en ... de verre kolonisatie. Wat komt er niet allemaal op gang in die tijd? Het was het begin van :
na het nog wat abstrakte juridische rechtsbewustzijn van de romeinen, het privaatrecht, moet het rechtsbesef groeien, zodat voorrechten worden tot rechten;
en de verhoudingen tussen de landen uitgroeien tot volkerenrecht. Tenslotte moet dit onvermijdelijk leiden tot de europese federatie van toch nog min of meer zelfstandige staten; en de V.N.
op het gebied van de religie moet het geopenbaarde, intuïtieve besef van de waarheid omtrent het wezenlijk menselijke uitgewerkt worden tot zuiver doordacht wéten, tot begrip i.p.v. het geloven. Het denken moet daartoe gezuiverd worden van al het willekeurige, slordige, spekulatieve denken en zuiver systematisch-logisch worden. Die zuivering bracht Im. Kant, waarna de grote figuren als Schelling, Fichte en Hegel, H E T zuivere bereiken. Over die grootheden later meer.    

26.

op het gebied van de kunst is de Renaissance , 15e - 16e eeuw, een nieuwe start, die leidt naar een Rembrandt, een Beethoven, een Goethe, enz. Dat is nog al wat!
Naar eerst nog even terug.
De barbaarse germanen kwamen hevig in aanraking met de romeinen. Van hen namen ze de godsdienst over, EN ze leerden van hen wat politiek is. Niet langer kon iedereen maar zijn eigen zin doen, er begon echte staatsvorming, wat het eerst en best slaagde bij de franken, onder Clovis. In Spanje en Portugal en ook Z.Frankrijk was hun invloed gering. Daar hadden de Arabieren na het ontstaan, 622 na chr., van het Mohammedanisme, de Islam, meer betekenis . Die volken waren wel beschaafd en geleerd , denk aan de beroemde Avicenna, en .. zij waren fanatiek. Allah is de Ene, de Hoogste, eigenlijk de enige belangrijke zaak in hun leven, al het aardse was onbelangrijk!!! Allah was geen God-Mens of Mens-God. De Islam staat dus lager dan het christendom. Heel de wereld moet aan hem, Allah, onderworpen worden, zijn eredienst moet wereldwijd verbreid worden. Fanatieke aksies doen nogal eens denken aan strovuur : eventjes fel en groot, maar het dooft spoedig uit. Na een paar eeuwen was het met de grootheid van de arabieren gedaan en hadden ze geen noemenswaardige invloed meer op de geestelijke ontwikkeling van de Mensheid. Ze werden tenslotte onderdrukt door de Turken, meen ik.
De eerste vorsten in W.Europa, z.g. Merovingen, hadden spoedig door, dat het hebben van geld en macht wel een lekker leventje mogelijk maakt, dus lieten ze al gauw het regeerwerk over aan de hofmeiers, waaruit later de Karolingen voortkwamen, met als grootste Karel de Grote, 8e eeuw), die een groot en vrij solide georganiseerd rijk bestuurde. De rechtspraak werd voornamelijk verzorgd door de graven e.d., eenvoudige zaken werden behandeld door groepen wijze mannen uit de gemeente. Heel goed, maar als gevolg van het uitgangspunt : de oer-individualiteit der germanen ont- stond er toch geen echte eenheidsstaat. Wat in Duitsland voortduurde tot Bismarck . Vooreerst konden de volkeren zich nog niet als een eenheid voelen, beseffen, deze grote landenverzameling was ook veel te groot voor mensen met een dorpsmentaliteit. En het recht werd aangevoeld als van bovenaf opgelegd, geen eigen rechtsovertuiging. Ondertussen namen de machtigen wat ze hebben wilden : onderdrukking, roof, plundering enz. bleven voorkomen, zelfs kerkelijke goederen werden geroofd. Ook de godsdienst was dus alleen nog maar uiterlijk. Toch was dit het begin van de Verenigde Staten van Europa!!! (Alles begint verkeert)

Voor de verdere ontwikkeling was nodig een uiteenvallen van het rijk in nationaliteiten, en vervolgens vorming van nationale staatjes, maar dan    

27.

wel staatjes met staatsburgers, die zich dat als zodanig bewust waren, als dragers van objektieve rechten en plichten en als zodanig ook eerbiedwaardig. In eerste instantie ontstond hierdoor het feodale stelsel, men zocht immers bescherming bij de machtigen, die daar gebruik van wis- ten te maken, om niet te zeggen misbruik. Toch weer partikuliere macht en wel, althans dikwijls, ten koste van de Koning als drager van de algemene macht. Ook de kerk hielp de wereldlijke bandeloosheid te bestrijden, maar werd daardoor zelf ten dele wereldlijk!! Waartegen dan weer verzet ontstaat. Hiertoe moet men tot bezinning, verinnerlijking, vergeestelijking komen en dat betekent het einde van de Middeleeuwen. Historisch wil men dat veelal dateren bij de ontdekking van Amerika, 15e eeuw. Middeleeuwen, theoretisch, van 476 tot 1492 = val van Rome tot ontdekking van Amerika.)
Als vorsten hun rijk onder hun zonen verdelen bewijst dat, dat er nog geen staatsbesef was, het werd als een partikuliere aangelegenheid beschouwd.
Een gevolg van de versnippering in kleine staatjes was ook dat zowel Duitsland als Frankrijk zwak waren en niet tegen de plunderende Noormannen opkonden. De kreet "De Vikingen komen!" joeg iedereen op de vlucht. Ook waren er invallen van de Magyaren en vanuit het Zuiden de Sarasenen. Die laatsten brachten cultuur en schone ridderschap aan Spanje. Ook Engeland was zeer verdeeld tot Willem van Normandië eenheid bracht. Elfde eeuw.
U ziet wel dat ik niet strak langs de lijnen der jaartallen wandel, naar steeds op diverse geestelijke stromingen wijs. Zo zegt men b.v. NU dat de 19e eeuw eindigde in 1914, omdat tot Wereldoorlog I de 19e-eeuwse mentaliteit heerste - tot aan de grote ontploffing dus.
Deze, onze huidige eeuw is er weer één van herwaardering alle waarden. Terug, alweer, naar de Middeleeuwen. Ik wil n.l. aan al de ellende en onvrijheid nog een onvrijheid toevoegen : de kerkvergaderingen stelden de leer en de dogma's vast. Die moest men BLINDELINGS geloven, opdrachten van de kerk BLINDELINGS gehoorzamen, aldus was de absolute onvrijheid ook in de kerk doorgedrongen, nota bene uit naam van de godsdienst van de vrijheid!!! Straf kon zijn : uitsluiting van de genademiddelen, die de priesters in handen hadden, leken konden daar niets aan doen. Berucht is de eed van priesters, enz. ( de Jezuieten waren hier bekwaam in!) op de hostie. Maar als ze die hostie met opzet eerst uit het officiële kastje weggenomen hadden, gold de eed niet en was ook geen meineed. De hostie werd als god aanbeden door het lekenvolk. De hostie, dat is    

28.

... Christus-als-ding geworden. Wie tot priester gewijd was had God in handen al was hij nog zo'n schurk, of dom, of kwaadaardig, onchristelijk. De kerk werd de grote leugen en haar wet de absolute onvrijheid. De genade kon dan ook later door de leken gekocht worden. De beroemde Aflaat. ook kerkelijke ambten konden gekocht worden. Wat komt er dan terecht van de drie hoofdprincipes der zedelijkeheid ? De natuurlijke, die van het huwelijk, wordt wel tot sakrament, maar het celibaat wordt hoger geacht, dat betekent degradatie van het huwelijk. De celibatair komt niet aan de natuurlijke zedelijkheid toe. De zedelijkheid van de arbeid en het genot van eigen verdiensten wordt gekraakt door het eisen van armoede. Bedelen wordt "beter" dan werken. Het zedelijke principe van de individuele vrijheid, wat hierin bestaat dat het individu alleen gehoorzaamheid dient te hebben voor wat zedelijk en redelijk is, gaat ten onder in de eis van blinde gehoorzaamheid!!!

Maarten Luther met zijn " Hier sta ik, ik kan niet anders" stelde eigen geweten BOVEN de kerkwetten. Maar bij de boerenopstand in Duitsland hield hij keihard vast aan de oude roomse eis, dat de mensen de door God boven hen gestelde overheid maar hadden te gehoorzamen. Hij wilde ook niet zozeer de KERKLEER herzien als wel protesteren tegen de onzedelijkheid van Rome. De kwestie van de gehoorzaamheid aan de door God gestelde overheid heeft zelfs in onze tijd, onder Hitler, voor vele gelovigen ernstige gewetensnood ten gevolge gehad.

Absolute, afgedwongen, gehoorzaamheid is beneden de menselijke waardigheid. Konsekwent geredeneerd is dus ook militaire dienstplicht beneden onze waardigheid, net als bewapening en bedreiging daarmee. Er is dus in onze huidige wereld nog maar een heel klein beetje waardigheid.
Laten we ons dus nog niet op de borst slaan.
West Europa was dus voortdurend strijdtoneel. En daar wilden de div. Pausen ook wel wat aan doen, zeker ook omdat ook hun macht en gezag soms aardig in het nauw kwamen. Een lumineus idee was toen al die strijd te bundelen. De Kruistochten, elfde tot dertiende eeuw. Groot motief het heiligste in het christendom, het graf van christus is in handen van heidenen, foei! Afijn, men ging op pad; aanvankelijk was dit enorme gedoe bar slecht voorbereid. De eerste tocht begon met plunderen en joden vermoorden in div. duitse steden! Later ging men op kruistocht nagenoeg alleen om zakelijke belangen, verbetering van de handel.

Over het algemeen valt te zeggen dat de macht der Pausen erdoor werd versterkt. Van de beruchte kinderkruistocht, 1212, kwam er géén levend terug. Er was veel tegenstand van de islamieten en .... veel teleurstel-    

29.

ling onder de christenen omdat ze wel Jerusalem veroverden, doch het graf was leeg!! Wat hadden ze nu met al hun moeite bereikt ? Ja, er werden scheepsladingen "heilige grond" naar W.Europa verzonden. Er is ook een kruistocht bekend tegen de ketters in Frankrijk. Ook hier droop het kruis van het bloed. Het samengaan van kerkelijke en militaire macht betekende dat het christendom moorddadiger werd ; we zijn op weg naar inquisitie en brandstapel, marteling en foltering, uiteraard allemaal tot meerdere glorie gods.
De teleurstelling over het lege graf betekende het begin van de ondergang der Kerk! Bovendien : door deze teleurstelling ging men over geloofszaken nadenken en, weet wel : denken en geloof verdragen elkaar niet. Latere oproepen voor nieuwe kruistochten werden genegeerd. Het uiterlijke was gebleken niet het ware te zijn, dus ging men zich bezinnen, de geest ging zichzelf zoeken, algemene doeleinden stellen, streven naar gerechtigheid, vrijheid. Ook het kloosterwezen en de ridderorden werden gesaneerd. De Franciscaners kozen openlijk partij tegen de Paus als die wereldlijke belangen nastreefde. De adel werd zelfs adeldom des geestes, ridderlijkheid, heel zuiver, o.a. bij de Johannieters, de Tempelieren en de Duitse Orden. Maar dit alles duurde niet zo lang, tenslotte behoort Europa de christelijke idee konkreet te maken, niet levensontkennend maar levensbeamend. En dat was nog te moeilijk. Ik heb vermeld, dat na de Middeleeuwen het denken begon op te komen. Aristoteles in plaats van Scholastiek met z'n voor ons zo dwaas aandoende redeneringen. Nu is denken in principe een ordenende bezigheid en dus moest uit de chaotische feodale toestanden langzamerhand een rechtstoestand opkomen, wat op staatkundig gebied betekende de opkomst van de instelling, die we "monarchie" noemen. Door rechtsordening kon de Koning niet langer naar willekeur handelen, want de vasallen EN de onderdanen hadden nu ook rechten, en hij ook plichten. Eigenlijk is er dan pas echt sprake van STATEN. De vasallen werden staatsbeambten. Deze ontwikkeling is dus ook rechtsontwikkeling, er komt een centrale rechtsmacht.

In Duitsland was de staatsvorming extra moeilijk; er waren zovele stammen, die niet eens allemaal echte naties vormden, en dat is voorwaarde. En zolang men het z.g. veemgericht erkent, komt er niets van terecht!
In Italië was ook nog steeds een enorme versplintering. Steden huurden te hunner bescherming "condottieri", waarvan er één in z'n vaandel schreef : "Vijand van God en de Mensen ". Hoorde U wel eens van de Heer Machiavelli, een keihard man ? Hij leerde de vorsten, dat zij HOE DAN OOK, desnoods met het grofste geweld , de landsvrede moesten waarborgen.    

30.

In Frankrijk kwam die landsvrede reeds in de 13e eeuw, onder Lodewijk 9 en Philips de schone. In Engeland kwam al vrij vroeg de Magna Charta, een soort grondwet, waarin b.v. stond : geen hechtenis zonder rechterlijke vonnissen. Steden werden de derde stand, en geleidelijk aan sterk! Hoe meer staatsvorming, hoe kleiner de pauselijke macht. Staatsvorming is immers wereldlijk. Binnen de kerk roept de verinnerlijking de kunst in de kerk op. Het kunstwerk voert de menselijke geest tot innerlijke bevrediging en vrijheid, maar waar de kerk absolute gehoorzaamheid eist bereikt hij alleen verheerlijking van allerlei lelijke poppen, enz., zeker NIET het Madonnabeeld van Michel Angelo. Dus gaat de kunst zich op het wereldlijke richten.

Als de geest zich op de WAARHEID van de godsdienst bezint, komt het Protestantisme -- en dan wordt het zinlijke, ook als kunstwerk, uit de kerk geworpen : de Beeldenstorm. De R.Kerk wist van de griekse filosofie enz. erg weinig af en liet aanvankelijk de vrije studie van het menselijke, inklusief de griekse deugd en moraal en idee van het geweten, begaan. Boekdrukkunst maakte snelle verspreiding van de nieuwe ideeën mogelijk. Als de mens zich in de wereld wil waarmaken, d.w.z. gaat proberen alles te begrijpen, raakt de kerk op de achtergrond. En die bleef voorlopig zwelgen in het zinlijke. Het veruiterlijken in de kerk was de NEGATIE van het wezen van het christendom.

De geest was tot het inzicht van zijn vrijheid gekomen en streeft dus nu naar algemeen redelijke doeleinden. De Hervorming kwam, in Duitsland. M. Luther neemt Christus NIET als alleen maar een historische figuur, naar ook als TEGENWOORDIG , en wel in de geest der mensen, niet er buiten, ook niet als ding, in casu de Hostie. Het GELOVIG nuttigen van het Avondmaal lijkt uiterlijk maar het is bedoeld om de mens te herinneren aan zijn eenheid met God. Uiterlijke goede werken zijn waardeloos. Het geloof is alleen een subjektieve zekerheid van het eeuwige, van de op en voor zich zijnde waarheid, zegt de filosofie dan.
De Middeleeuwen worden wel genoemd het Rijk van de Zoon, in de Zoon is God nog niet voltooid, dat wordt hij pas in de geest. De Hervorming was het begin van het Rijk des Geestes.  

Alles moet nu DENKEND bepaald worden : recht, eigendom, zedelijkheid, regeringsvorm, die in overeenstemming met de Vrije Wil, dat is de wil die zich zedelijke, redelijke, algemene doeleinden stelt, en DAARIN het subjektieve overwint.
Luther VERTAALDE de Bijbel, heel belangrijk!! De roomse kerk verbiedt principieel het lezen van de Bijbel. Zo komen de Kerken tegenover elkaar te staan.


31.

Door de groeiende invloed van het Protestantisme gaat de roomse kerk maatregelen nemen: wetenschap, filosofie en kunst worden afgestoten, en de R.Kerk ..... verzonk in stompzinnigheid.  

Hervorming bepaalde zich tot de germaanse landen: Nederland, Engeland, Skandinavië, en een DEEL van Duitsland. Frankrijk bleef rooms maar was veel beschaafder dan Duitsland. Frankrijk had een meer heterogene bevolking, geen behoefte aan het totaal bevredigen van de geest, blijft in het abstrakte steken. wat het wel ontwikkelde was een prachtig evenwicht tussen gevoel en verstand, niet dat "himmunelhoch jauchzen oder zum Tode betrübt" der duitsers. Die hebben iets, wat wij ook niet hebben, "Das Gemüt".
De engelsen hadden in die tijd in hoogste mate vrijheidsgevoel, wat in de praktijk tot iets typisch leidde: de engelsman kan in zijn partikuliere leven graag onverstandig handelen, het gaat immers niemand aan HOE hij wil leven!! De engelsen waren verkwistend, en dat is ook onverstandig. De fransen leefden niet altijd als god in Frankrijk, waren b.v. wèl spaarlustig. De engelsen hebben veel meer gevoel voor humor en zijn verzot op scherpzinnige onzin. Daar zijn de fransen veel te verstandig voor. Wij, nederlanders, zitten tussen de engelsen en duitsers in.
Het protestantisme verheft het huwelijk en de arbeid tot zedelijke plichten. Stelt eigen geweten tegenover de absolute autoriteit der roomsen.
De protestanten tobden zich veelal af met de vraag of zij wel van de goede geest bezield waren, kleinzielig gepieker t/o het royale gebaar der roomsen dat zoekt de kerk maar uit!
Overal loert de Boze, en kom daar maar eens af! Daar komt van: het bijgeloof in de Boze als het aardse, en ook: het aardse is te verwerven door je ziel te ver open. Daartegenover KOCHTEN de roomsen door de z.g. Aflaat alle hemelse zaligheden. Het bijgeloof in de Boze voerde ook tot de zeer schandelijke heksenjacht! In 1780 werd in Zwitserland de laatste heks verbrand.   De roomse kerk was wereldlijk zeer rijk en machtig. De hervorming MOEST daartegen strijden. Onder Karel de Vijfde, die slechts schijnmacht had in zijn enorme rijk. Hij stond dan ook hulpeloos tegenover de protestantse kerk, die tot wereldlijk bestaan moest komen. De staat is het zwaard van de kerk, voerde ook de inquisitie-vonnissen uit. In Duitsland verliep het in de beginne vrij rustig, dank zij de grote macht van de vorsten t/o de Keizer, en die vorsten kozen vaak partij voor de protestanten.  

In Oostenrijk en Frankrijk was strijd vóór het protestantisme direkte rebellie, die werd onderdrukt. Nederland kwam in opstand tegen vreemde overheersing (Paus en de Koning van Spanje, Philips II). Strijd der burgers tegen de beroemdste en meest geduchte legerkorpsen van die tijd. 80 jaren!


32.

De hollandse oorlogsvloten ontnamen Spanje veel van de kolonieën, waaruit hun rijkdommen kwamen voor de oorlog tegen Holland. Het Protestantisme heeft Nederland tot vrijheid gebracht, want dit principe is dat van de zelfbewuste mens, die als laatste rechter zijn geweten erkent en weigert te buigen voor een andere autoriteit, die weigert blindelings te gehoorzamen. Gewetensvrijheid is het einde van het katholicisme.

Ook in Engeland kwam burgeroorlog. De Koningen waren heimelijk katholiek en wilden ALLE nacht. En, let wel, voor de protestantse vorst is god het eigen geweten, voor de katholieke vorst is dat de biechtvader. Dat soort lui was in Duitsland ook zeer machtig in deze gewetensstrijd.   In Engeland leidt de strijd tevens tot het uiterste puritanisme. Voor de engelsman is onvrijheid het grootste onrecht. Daarop reageert hij meestal fanatiek. Soldaten in de slag behoorden biddend te vechten! DUITSLAND. Dertigjarige oorlog, 1618 - 1648 . Heel erg, maar het konflikt Protestant / Katholiek bleef onopgelost. Ook Gustaaf Adolf van Zweden streed mee tegen de katholieke wereldmacht. Hij is de 2e grote figuur, naast Willem de Zwijger.


Nederland kwam sterk en machtig uit de strijd. Duitsland bleef uitgeput en verwoest achter. De versplintering bleef, van een staatsdoel had men geen vermoeden.

Als in een land één grote idee algemeen-leidinggevend is, zoals in Nederland toen: de idee van de gewetensvrijheid, dan is de geest niet te verslaan, sterk en zeer aktief, en dat op velerlei gebied, dus ook op het terrein van de kunst. Nederland stond toen enige tientallen jaren vooraan op het kulturele wereldtoneel. Zie in die tijd b.v. de enorme bloei van de schilderkunst met aan de top Rembrandt (1606 - 1669 ). Hij is arm gestorven! Net als Willem de Zwijger! Zijn hoogste vorm bereikte hij in de tijd dat hij samenleefde met Hendrikje Stoffels. Toen schilderde hij het zuiverste het wezenlijk menselijke. Vandaar de betiteling: Christus als Schilder. Maar de ijdele lieden van de burgerwacht konden het niet waarderen.  

Ook hadden we toen: Erasmus, de beroemde humanist, die overigens voorzichtige rooms bleef en Grotius, Hugo, de Groot, de eerste wetenschappelijke schrijver over volkerenrecht ( recht van oorlog en zeevaart b.v. ) Omdat Duitsland totaal verzwakt was kon Frankrijk nemen wat het hebben wilde.
Daar leefde in die tijd ene Descartes, 1596 - 1650 . Een universeel geleerde, wiskundige. Hij leverde een grappig godsbewijs en stelde dat twijfel het begin is van wijsheid en sprak de beroemde woorden: "Cogito ergo Sum" Ik denk, dus ik besta. Dat betekent dat denken zijn is.    


33.

 Politiek was toen in Frankrijk de grote figuur de Kardinaal de Riche- lieu. In Frankrijk brak hij de macht van de adel, het land werd een staatkundige eenheid, zodat Lodewijk de 14de inderdaad kon zeggen: "Tk ben de Staat". De protestantse partij werd opgeheven. Grappig: in Duitsland bracht hij deze partij tot zelfstandigheid zodat hij als een brenger van vrijheid werd beschouwd.  

De fransman bekommert zich weinig om het zuiver ideeële, het innigst menselijke, hij is te oppervlakkig en laat die zorg aan de kerk over. De doorbraak van het individuele zelfbewustzijn kwam daar pas met de grote franse revolutie, dus in de wereldlijke sfeer. Ze moesten als Europeanen wel hiertoe komen, tot het bewustzijn van de menselijke vrijheid.

In Duitsland bleven de partijen tegenover elkaar staan omdat men er nog niet snapte dat de vrijheid slechts kan zijn in en als de Staat als Rechtsstaat.

Door de hervorming bereikte Europa politieke en geestelijke konsolidering en werden de naties sterk, en de monarchieën, en ontstond het z.g. Statensysteem van Europa.
Binnen de natie wordt de monarch DRAGER van de staatsmacht, dat is dan niet langer een partikuliere eigendom. De adel wordt staatsbeambte.

In Spanje bevestigt de monarchie zich met behulp van de inquisitie, die zelfs tegen bisschoppen en aartsbisschoppen werd gebruikt. Hoogste ideaal der spanjaarden was om van christelijke bloede te zijn. Fanatiek, bezéten en gewelddadig, dus ook autoritair, en bepaald NIET protestants.

De macht van de adel onthield de burgers zoveel mogelijk alle rechten en dus de vrijheid. Ook de Magna Charta in Engeland legde die vrijheid wel in principe vast maar de positie van de boeren t/o de baronnen werd er niet beter door. Vrijheid der burgers, d.w.z. RECHTEN van de burger t/o de overheid. De adel mag daarin alleen bemiddelen. En dat kan hij pas als eigenbelang niet meer het belangrijkste was.

We onderscheiden dan de roomse staten: Spanje, Portugal, Italië, Oostenrijk en Frankrijk, die het katholicisme blijven belijden, en de germaanse staten: Skandinavië, Engeland, Nederland, Zwitserland en een deel van Duitsland, die protestants worden. Vaak werd op de vorsten druk uitgeoefend om katholiek te blijven of te worden, dat"zou hun macht beter veilig stellen". Maar het zou dan wel macht zijn berustend op blinde gehoorzaamheid, en dat geeft slechts een UITERLIJKE staatseenheid.

Frankrijk is de schakel tussen de romaanse en de germaanse landen. Het franse volk is een volk van beschaving en denken, maar alleen abstrakt. Die beschaving werd zoals gezegd bevorderd door hun bewonderenswaardige evenwicht tussen denken en gevoelsleven.    

34.

De franse beschaving werd erg veel geïmiteerd.
In Engeland is het recht nog steeds iets wonderlijks. Een wirwar van wetten, waarvan vele eeuwen oud zijn, en dus getuigen van verouderde opvattingen!!! Als Zeegermanen ontwikkelen zij hun drang om te koloniseren en wereldwijd handel te drijven. Net als de Hollanders.

In Duitsland kreeg het protestantisme het overwicht goeddeels door de invloed der Pruisen. Grote man: Frederik de Grote. hij veracht het gewone volk. Enorme afstand kultuurdragers en het gewone volk. Sprak gewoonlijk frans!

Oostenrijk blijft rooms en werd dus op de duur verslagen. Omdat het protestantse principe hoger is. Zwitserland werd zelfstandig door zijn boeren maar speelde in de internationale politiek nauwelijks een rol.
De vele onderlinge oorlogen in Europa versterkten het gevoel van nationale zelfstandigheid.

Omdat men ging begrijpen dat alle landen zich willen handhaven en hun eventueel toenemende nacht dus ook van belang was voor de andere staten komt er de politiek van het machtsevenwicht. Daar tobben we nog steeds mee. Er was reeds een begin van het streven naar één universele monarch om de machtskonflikten uit de wereld te helpen, naar men streefde hiernaar door verovering en overheersing, maar dat werd niet geaksepteerd, omdat alle staten en staatjes in zichzelf gerechtigd waren.

Lodewijk 14 probeerde het ook maar liep net als Philips 2 van Spanje te pletter op de nederlanders! In die tijd was Nederland werkelijk een belangrijk en machtig land. Nu niet meer.

In Oost Europa was er Rusland.
Ook voor de roomse kerk was de hervorming heel belangrijk. De kerk besloot niet mee te gaan met de nieuwe geestesgesteldheid, stootte al die nieuwigheden van zich af . O, dat zei ik al eerder.

Met het protestantisme was het christendom voltooid! Het verstand nam de natuur op en ontdekte daarin het algemene, de natuurwetten. Men ging bijgeloof bestrijden, ook de wonderen werden"ongeldig", omdat ze in strijd zijn met de natuurwetten. Dat vond de roomse kerk een aantasting van god! Een werkelijk denkend mens hoort dan ook niet in die kerk thuis.

In de zuivere gedachte is de absolute vrijheid. VORM EN INHOUD van 't denken zijn de gedachten. Denken is veralgemenen. Simpel voorbeeld: dit is een koe. Het denken heeft het algemene als inhoud en verhoudt zich dus tot zichzelf, is niet van iets of iemand anders afhankelijk, dus vrij.

De Verlichting was aanvankelijk nog tamelijk duister. Doorbraak van het Verstand, het onderscheidende denken. Maar de Rede, het redelijk denken, leert dat ... ALLES IS EENHEID VAN ONGESCHEIDEN ONDERSCHEIDEN TEGENDELEN.

In Duitsland bedenkt men dat de staat DENKEND geregeerd moet worden, en DAARDOOR dat het staatsdoel een algemeen doel is.  

35.

Het natuurrecht ontstaat op basis van de menselijke wil. Hugo de Groot zocht uit welke rechten de staten tegenover elkaar lieten gelden en hoe deze rechten definitief moeten worden vastgesteld. Begin van het internationale recht, waarvan nog steeds niet veel nageleefd wordt.
Frederik de Grote noemde het staatsbelang het algemene belang en zichzelf noemde hij"De eerste dienaar van de Staat". Dat was voor de omgevende landen te gek, dus vielen zij aan. Zevenjarige oorlog. De paus zegende de degen van Frederik's tegenstander! maar Frederik overwon. Vrijheid door recht! Dat wilde ook de amerikaanse vrijheidsoorlog en de franse revolutie. De zuivere Rede was nog niet geboren naar het hiervoor gestelde was wel een geweldige vooruitgang.

Nu staan we voor de moeilijkheid, dat we eigenlijk div. dingen gelijktijdig moeten bespreken, maar dat kan natuurlijk niet.

Meem ik eerst de beweging in Frankrijk, die leidde tot de franse revolutie, 1789. Het feodale stelsel in Frankrijk was heel erg, door verkwisting en korruptie was het staatsbestuur slecht, Adel en geestelijkheid hadden voorrechten, b.v. belastingvrijstelling. De onderlaag van de gewone bevolking mocht dus alles opbrengen, wat overigens niet helemaal nieuw was in de wereld. Naast de eerste en tweede standen ( adel en geestelijkheid) was ech- ter een derde stand opgekomen: de burgers en het heter ontwikkelde deel der boeren. Voornaamste was de BURGERIJ, die meer VRIJHEID wenste en GELIJKHEID, en daar kwam met de revolutie, heel aandoenlijk.... ook de broederschap bij, Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap was DE grote kreet van de franse revolutie, die later zou prijken op de voorgevels der overheidsgebouwen, ook ... de gevangenis en de kazerne. Ja, af en toe is de wereldgeschiedenis wel humoristisch. De burgerij begon de revolutie met eisen in het parlement, pas later kwam de volksbeweging, die startte met de bestorming van de Bastille, 14 juli, nog steeds DE nationale feestdag in Frankrijk. Het was een troebele tijd met veelvuldige machtsovernamen. op een gegeven moment was de topfiguur Robespierre, die de guillotine, uitgevonden of verbeterd door een arts-- als goed middel voor een snelle en niet al te pijnlijke dood --- veel werk liet doen tot in 1794 ook zijn eigen kop er af gehakt werd. Er kwam een nieuwe grondwet, maar de verwarring bleef, tot de staatsgreep 9 nov. 1799 van Napoleon Bonaparte.

DIE bracht de nieuwe ideeën door heel Europa met en ondanks nogal veel oorlogsgeweld. Zijn geniaal optreden redde de vruchten van de revolutie, die anders door de omringende landen, die zich ALLEMAAL tegen Frankrijk keerden, vertrapt zouden zijn geworden. Men beschouwt als geesteskinderen van de Revolutie: de demokratie, het liberalisme, allicht, want het was de revolutie van de bourgeoisie!, maar ook zelfs socialisme, kommunisme    

36.

en anarchisme. Napoleon was geniaal, hij als enige wist wat er gedaan moest worden en deed dat dan ook. Net zoals destijds Jeanne d'Arc. Hij had de wereldgeest aangevoeld en realiseerde zijn deel. Zo kon Hegel zeggen: "ik heb de wereldgeest te paard voorbij zien komen". Zó kon Beethoven bij zijn 5e Symfonie ("Tatatatà" zeggen:" zo klopt de vrijheid ook bij ons aan de deur". Napoleon had al spoedig door dat het met de behoefte aan vrijheid onder het volk niet zo best gesteld was, hij zei: De mensen voelen veel meer voor gelijkheid. En van de broederschap is, zoals U weet, tot op heden bitter weinig terecht gekomen! Ik heb nadrukkelijk gezegd dat de franse revolutie de revolutie was van de burgerij. Nu kan men van de gewone burgers niet zulke bar hoge idealen verwachten, want het gaat de burgerman niet om wijsheid, niet om kultuur, maar om wat te verdienen; hij is de mens wiens leven nagenoeg geheel opgaat in het zakelijke. En daarbij er wel een hekel aan heeft als anderen zich in zijn zaken mengen, vandaar het liberalisme.
De eerste grote ekonomische theorie was dan ook die van Adam Smith met de grondleus, dat de overheid zich nergens mee te bemoeien had. Het begin van het kapitalisme. Denk niet dat de liberalen schurken waren, zij meenden alleen -- onterecht -- dat als iedereen zo goed mogelijk z'n eigenbelang zou nastreven, dat dan vanzelf, automatisch ook het algemeen belang goed behartigd zou worden. Nou ja, dat is wat erg simpel gedacht.

Maar laat ik nu eerst eens wat bijeenzoeken over de andere kant van het leven, het geestelijke, en dan speciaal de na de franse revolutie snel gegroeide duitse filosofie.

Ik heb verteld over de vreemdsoortige redeneringen in de Scholastiek en dat fantastisch denken ging lang door. Aan de hand van soms zeer dwaze vooronderstellingen ging men ijverig aan het redeneren, waarbij men uiteraard ook zeer dwaze konklusies trok. Dat kon de echte denkers tenslotte net zo min bevredigen als 2 x 2 = 5 . Het was Im. Kant, 1724 - 1804, die orde op zaken ging stellen. Hij woonde in Koningsberqen en is z'n leven lang de stad niet uit geweest. Toch wist hij ontzettend veel van ons wereldje! Hij leefde en werkte met een fantastische stiptheid. z'n buurtgenoten konden op zijn dagelijkse wandelingetje hun klok stipt gelijk zetten. Hij was een ware denkreus, dacht scherp en diepzinnig over het denken zelf, legde aldus de basis voor de nieuwe wijsbegeerte, het echt zuivere denken. Schreef div. zware verhandelingen: Kritiek der reinen Vernunft, d.w.z. kritische beschouwingen over het zuiver theoretische denken, Kritiek der Praktische, Vernunft, over toegepast denken, Kritiek der Urteilskraft. Deutsch gründlich. Maar ... hij liep vast! Op het z.g. Ding an Sich, wij zouden tegenwoordig zeggen: op het WEZEN der dingen. Volgens Kant kunnen we dat niet kennen -- en hij zag niet    

37.

in, dat hij er toch, op deze negatieve wijze, iets over zei!! Hij wist zeer wel, dat hij aan het begin van een nieuwe ontwikkeling stond en eiste dat zijn opvolgers een kompleet denksysteem dienden te ontwikkelen, dat bij wijze van spreken volkomen zelfdragend zou zijn, d.w.z. dat men van geen enkele vooropstelling mocht uitgaan en dat alles door en aan alles verklaard, begrepen moest worden.

FICHTE ( 1762 - 1814) ging gedeeltelijk hiermee verder. Hij eiste bewust zedelijk handelen. Onze vrijheid mocht volgens hem alleen beperkt worden.... door onszelf, vrijwillig, ten behoeve van de anderen. Hij stelde dat hèt Ding an Sich ons IK-bewustzijn is, maar daarmede u was de zaak nog niet doorgeredeneerd. Volgens Fichte droegen de wetenschapsmensen een extra grote verantwoordelijkheid. En dat is juist.

SCHELLING ( 1775 - 1854 ) stelde dat de Natuur een eigen zelfstandigheid heeft. Later zocht hij meer HET Absolute ( dus God ), komt tenslotte terecht in de theosofie en bij mythologisch denken. Hij noemt de kosmische ontwikkeling: dat is de ontwikkeling, de WORDING van God. Iets dergelijks vinden we in onze eeuw bij Pierre Teilhard de Chardin, al spreekt die van wording van Christus. ("Evolutie = christogonie")

HEGEL . ( 1770 - 1831 ), de grootste denker die Europa tot nu toe heeft voortgebracht. Hij werkte de reeds door Aristoteles opgestelde logica, dat is de denkleer, leer van het juiste denken, nader uit. Maakte systematisch gebruik van de drieslag: these, antithese, synthese, die naar ik meen reeds door Fichte genoemd werd. Zijn boeken zijn zó moeilijk, dat slechts zeer weinigen hem echt begrepen hebben. Hij gebruikte bovendien een soort aangepast Duits. Beroemde werken: Logica, Fenomenologie des Geistes, Filosofie der Weltgeschichte, Filosofie des Rechtes. Hij bracht het door Kant geëiste "zelfdragende systeem" tot stand. Toch verwijt men hem soms verkeerde konklusies, maar laten we goed begrijpen, dat de filosoof moet werken met de gegevens van de wetenschappen. Filosofie is de Wetenschap der Wetenschappen. De wetenschappen zijn NU nog verre van kompleet, dus in Hegels tijd ontbrak daar ook wel wat aan. De wetenschappelijke gegevens worden overigens niet klakkeloos overgenomen. Zo werkt de wetenschap nu nog steeds met de theorie van de Oerknal ter verklaring van het ontstaan, het begin van het Heelal, wat de filosofie allang achterhaald heeft.

Hegel wilde ALLES begrijpen en kwam zodoende tot een uitstekend inzicht in het verschijnsel Mens en diens wereld, en was overtuigd van de oneindige waarde van de mens, van ieder mens, en van de juiste betekenis van het begrip Vrijheid, waarover vandaag de dag nog ontzettend veel wordt gezwamd. Stompzinnige lieden verdenken hem van verheerlijking van de pruisische



38.

staat, hij zou dus reactionnair zijn. Ja, 't is niet eenvoudig zo'n denkreus werkelijk te begrijpen. Zijn werken werden in Nederland beter bekend door het werk van Prof. G.J.P.J. Bolland. Eén van de konklusies van Hegel was: de waarheid van IK is WIJ. waarmede hij het einde aankondigde van het westeuropese IK-tijdperk. Daarna kon Europa dus alleen nog maar tot verval geraken. Hitler sloeg alles kort en klein. Wij bleven achter in een enorme kultuurkrisis, wij verloren onze wereldmacht, al is die op ekonomisch gebied nog zorgwekkend groot, al wordt DIE macht door de westerse wereld onder leiding van U.S.A. nu hevig uitgehold.

In die westeuropese toptijd beleefde ook de muziek toppen. Van 1756 - 1791 hadden we het wonderkind Mozart. Zo'n mens IS, om met de woorden van Wout Meijer te spreken: muziek. Hij was tevens voorbeeld voor velen en wordt nu, na eeuwen, nog steeds door velen zeer gewaardeerd.

Van 1770 - 1827 hadden we Ludwig van Beethoven, geniaal muzikus, ondanks zijn reeds met z'n dertigste jaar opkomende doofheid. zijn 3e Symfonie, de Eroïca, had hij aanvankelijk opgedragen aan Napoleon Bonaparte, die hij toen zeer bewonderde. In z'n 5e, U weet wel: Tatatatà, bracht hij ten gehore: zó klopt ook bij ons de vrijheid aan de deur. Maar Oostenrijk bleef rooms en maakte er dus niets van. Was na Napoleon onder Metternich aarts reactionnair. En nu hebben ze weer een heer Waldheim.... Over Beethoven heeft vorig jaar Wout Meijer verteld, dat doe ik dus niet meer.

In Duitsland was er verder ene Goethe, 1749 - 1812, niet alleen een geniaal dichter. Aan z'n Faust heeft hij jaren en jaren gewerkt, een zeer belangrijk werk, waarin ten slotte wordt aangegeven, dat als we onze Natuurlijkheid (De Duivel!) dienstbaar maken aan, onderwerpen aan onze Rede, Wij de baas zullen worden. Bovendien was hij een groot geleerde. Bekend is zijn kleurenleer, waar b.v. de anthroposofen nu nog druk mee werken.

Mooi. De zuiverste wil is de wil vrij te zijn. Van het volstrekt zuivere komt in het gewone leven meestal weinig terecht, omdat niemand eenzijdig zuiver kan zijn. Maar die zuivere wil dient wel de basis te zijn van alle Recht. In Frankrijk ontdekte Rousseau dat, in Duitsland I. Kant. En aangezien de fransen meer formeel en oppervlakkig abstrakt blijven waren ZIJ het die als eersten probeerden deze idee te realiseren. Vrijheid brengt gelijkheid aan zich mee, n.l. als gelijkheid voor de wet. Vrijheidsbesef streeft als zuivere wil naar een algemeen doel. DE Vrijheid. Als die wil niet zo geheel zuiver is streeft hij naar een bepaald, beperkt doel, en dat doet men dus streven naar bepaalde doeleinden, nastreven van bepaalde, privé-belangen.
Het liberalisme, dat aan de abstraksie vasthoudt en dus geen stand kan houden tegen het konkrete.    

39. 

De mate, waarin zich het vrijheidsbesef kan realiseren hangt af van de algemene gezindheid van het volk. Is die gezindheid sterk: alleen Recht, gerechtigheid zal ons vrij maken, dan wint die gezindheid het wel. Waar allen gelijk dienen te zijn voor de wet 2 zijn b.v. volksvertegenwoordiging en meerderheidsbesluit inkonsekwent, want de meerderheid omvat niet allen.
Dat blijft tot op heden een zwak punt in de demokratie. De vrijheidsge- dachte van de franse revolutie had nog een ander gebrek: het begrip vrijheid was niet geheel doordacht, slechts negatief bepaald in de uitspraak "Mijn vrijheid eindigt waar die van een ander begint." Dit lijkt meer op een aanduiding van een min of neer begrensde willekeur.

  Eerder lieten we al eens het woord Verlichting vallen, dat staat voor een periode met een sterke opkomst van het denken en dat begint met het opbloeien van het verstand, de wetenschap. Daar werd serieus aan gewerkt, zodat de behoefte ontstond al die wetenswaardigheden te bundelen. Zo komt er een eerste Encyclopaedie, ik meen van Diderot. En het verstand vond men geweldig, vandaar ook de leuze "Kennis maakt macht" en men koesterde zelfs de droom dat als we de mensen maar genoeg laten leren, er vanzelf een ideale, echt menswaardige maatschappij zou ontstaan. Eilasie, dat lukte vooralsnog niet. Wel kwam er door al dat verstand ook ruime toepassing van het verstand: de Techniek. De eerste technische revolutie. Uitvinding van de stoommachine b.v., waardoor een enorme vergroting van de produksie mogelijk werd, en die was ook nodig, omdat er steeds meer mensen kwamen.


Dan ook ontstaat het kapitalisme omdat er vanzelfsprekend slimmerikken waren, die kans zagen grondstoffen en machines, ... en mensen ... flink voor henzelf te laten werken. Ieder moest toch volgens het liberale idee goed voor zichzelf zorgen, dan zou het automatisch iedereen goed gaan. Resultaat verpaupering van de minder slimme en/of minder slechte: het lompenproletariaat ontstaat. U ziet, we glijden al wat naar het heden toe.

Houden we daarbij in het oog dat sinds de Renaissance de mens minder ging letten op hemel, hiernamaals, door de kerk geëiste armoede enz. Men ging zich richten op de Aarde en het heden, dus ook op de geneugten, die het bezit kon verschaffen. We gaan materialistisch worden.  

Ik moet nog een paar groten van de duitse filosofie noemen. Ten eerste Schopenhouer, 1788 - 1860 met z'n beroemde boek "Die Welt als Wille und Vorstellung". Zijn voornaamste invloed was het in ere herstellen van het pessimisme, dat door het enthousiasme van het eenzijdig optimistische verstand geheel buiten het gezichtsveld gedrongen was. NU zeggen we dat een goed filosoof noch tot optimisme moet vervallen noch tot pessimisme.   En dan was er Nietsche, 1844 - 1900, aanvankelijk een groot vereerder der  


  40.  

Kunsten, later rationeel denkend, menselijk al te menselijk, om tenslotte terecht te komen bij z'n overspannen theorie over de Übermensch. (in bet boek "Also sprach Zarathustra"). Hij sprak van de "christelijke slaven- moraal", meende dat kultuur niet mogelijk was zonder slavernij en meer van die bijzonderheden. Eigenlijk geheel in strijd met de eindkonklusies van Hegel. Toch is het onjuist om hem te zien als de geestelijke basis van het nazidom in Duitsland, want hij was in elk geval een aristokraat en niet zoals het nazidom totaal plebejisch. Maar hij kon zijn eigen Übermensc niet aan en eindigde in een krankzinnigeninrichting. Gek worden KAN een vlucht zijn!
Nu kan men de ontwikkelingsgeschiedenis van een volk wel bespreken, hoofdzakelijk steunend op je litteratuur van dat volk, zoals de docent van de Studiekring voor Wijsbegeerte in Amsterdam, Mr.Drs.A. Börger, deed in zijn boek "Het Eeuwige Rusland", maar dat is ook een nogal moeilijke weg. Keren wij dus terug, even, weer, naar de gewone gegevens. NA de franse revolutie komt eerst de algemene reactie hierop uit heel Europa, dat dan ook tenslotte Napoleon versloeg, ook een genie moet eenmaal het veld ruimen, ... als zijn taak volbracht is. Ook na die franse revolutie komt de eerste technische revolutie, die de echte ontwikkeling van het kapitalisme mogelijk maakte. En daarbij veel mensen nodig had, zowel als produksie- krachten als in de kwaliteit van konsumenten. Dat die 2 bij elkaar behoren had Henry Ford, de autofabrikant, als eerste goed door. Hij stelde dat de arbeiders in elk geval zoveel moesten verdienen dat ze, ... EENS ... ook in een autootje konden rijden. Vanzelfsprekend bewerkten de nieuwe verhoudingen in het jonge kapitalisme het ontstaan van een reeks van ekonomische theoriën, die echter geen van allen in staat waren ALLE verschijnselen van het ekonomisch gebeuren te verklaren. Geen enkele z.g. waardetheorie houdt steek. Dat betekent dat het erg moeilijk is de samenleving te brengen tot een zodanig systeem, dat alle mensen aan hun trekken kunnen komen. Dit geldt ook voor de theoriën van Karl Marx. Hij beschouwde zichzelf, dat zei hij zelf, niet als een marxist, wel als, in zekere zin, een leerling van Hegel, vandaar dat hij spreekt van het historisch materialis- me als een soort van dialektiek, terwijl hij in eenzijdigheden bleef steken zodat ook de door hem geschetste toekomstige ontwikkelingen niet klopten.

De werkelijke gang van zaken werd anders. Maar dat is tot daaraantoe, als hij zuivere dialektiek had geschreven, had haast niemand hem kunnen pruimen en zou zijn invloed zeer gering gebleven zijn. Dank zij het feit dat zijn HART groter en sterker was dan zijn denken is hij zo uiterst belangrijk geworden. Hij gaf miljoenen mensen wat hoop op een beter leven,    



41. 

en dat leverde de grote stootkracht van zijn werk op. Ik vertelde eerder, dat elk volk of elke volkerengroep, tenslotte een vrucht oplevert, die door een volgend volk genoten zal worden, d.w.z. geestelijk opgenomen en verder uitgewerkt. Welnu: het marxisme was de vrucht van West Europa, die in de schoot der slavische volkeren viel. Gedenk daarbij de uitspraak van Hegel: De waarheid van IK is WIJ . De slavi- sche volken leven meer in de WIJ-sfeer dan de westeuropeanen, die typisch IK-mensen zijn. West Europa liep vast in het ekonomische en materialistische. Het kapitalisme dat in principe ter ziele is, maar nog vele krachtige en hinderlijke stuiptrekkingen vertoont. Het is een systeem van strijd van ieder tegen ieder geworden. En we moeten in de richting van SAMENWERKING!!! Ons verstand staat daarbij in de weg!!!

De franse revolutie bracht Europa niet V E R genoeg, legde de nadruk op de individuele wil, eigenlijk de slechts ietwat beperkte willekeur en dat is niet de GEZINDHEID van de vrije mens, die wil dat de staat de ALGEMENE vrijheid zal regelen. Nu kon de franse revolutie dat ook moeilijk eisen, want als het volk meer dan duizend jaar de keiharde strijd heeft gestreden van ieder tegen ieder, op leven en dood, dan is dat volk niet een-twee-hup toe aan het in praktijk brengen van een krachtige solidariteit. Daar is langdurige opvoeding voor nodig. Geestelijke groei. OFWEL de knoet van een revolutie, maar die kan ook slechts TIJDELIJK resultaat opleveren. Bovendien legde de franse revolutie het zwaartepunt op de Kamers en dat is het strijdtoneel van de botsende meningen en belangen. Nu nog. Om te kunnen regeren heeft men een bijzonder goede opvoeding nodig, het verwerven van handigheid in het partijpolitieke gekrakeel is beslist niet voldoende. U ziet dat er reeds parallellen met onze tijd te voorschijn komen. Maar zo waren er een heel stel regeringen in Frankrijk na de revolutie, slechts kort aanblijvend, totdat Napoleon orde op zaken stelde, ook echte rechtsordening bracht. Zelfs in Engeland en Rusland werd het recht herzien!  

In Rusland schoot de vrijheidsidee pas wortel toen de adel, de officieren, door de napoleontische oorlogen met de westerse ideeën in aanraking kwamen.

Later doet de wereldgeschiedenis daar nog een humoristisch schepje bovenop: de eerste vertaling van Karl Marx's "Das Kapital", was in het russisch. Terwijl de minister van onderwijs die dit mogelijk maakte eigenlijk het principe huldigde dat de ontwikkeling van het gewone volk nooit genoeg hinderpalen in de weg gelegd konden worden.  

Een andere aardige parallel: als het denken alle willekeur te boven komt, alle natuurlijke grilligheden, gebeurt dat niet alleen in de politiek, maar ook op technisch gebied, de algemene natuurwetten werden tot gelding


42.

gebracht: dat is de uitvinding van de machine, dat is de praktische, gematerialiseerde natuurwetmatigheid, als vrucht van het menselijk denken. Sinsdien heerst de mens praktisch over de wereld, al krijgt hij af en toe van Moeder Natuur nog wel eens een flinke oorveeg.  

In Engeland was men er vroeg bij en de dan en daar ontstaande industrieële rijkdom maakte goeddeels een einde aan de macht van de grondbezitters! Overgang wordt dan onvermijdelijk van een patriarchale naar een rechtsver- houding. Als eenmaal het wereldlijke als in zich gerechtigd wordt beschou willen allen gelijkgerechtigd zijn, vandaar de strijd om de macht, voornamelijk tegen Engeland. Dat land werd het machtigste industrie- handels- en koloniaal rijke land. Met tevens de meest extreme wantoestanden op sociaal gebied. Engelsen denken zéér individualistisch, nietwaar ?   In Duitsland had men al vroeg een vrij goede sociale wetgeving, want bij hen telde het algemeen belang toch iets meer dan het individuele.


Vrijheid kan slechts beginnen als ... onvrijheid. Goed onthouden.
Frankrijk werd na Napoleon reactionnair en zwak en zeer korrupt. Verloor dan ook de oorlog van 1870 tegen Duitsland, wat trouwens onvermijdelijk was, want Frankrijk was rooms gebleven, Duitsland won onder leiding van het protestantse Pruisendom, omdat die dus op de weg naar vrijheid verder waren.   De roomse landen van Europa werden of bleven achterlijk, in oost-europa zelfs nog barbaars. Nederland nam een heel speciale plaats in tussen de grootmogendheden Engeland en Duitsland en ten Noorden van het tweederangs geworden Frankrijk. Dank zij onze neiging tot zeevaart, handel en kolonisatie -- dat laatste overigens wel met het zwaard in de ene hand en de Bijbel in de andere.


In Engeland vinden we dan een aristokratische regering boven en naast een demokratische volksvertegenwoordiging. Engeland kreeg de leiding over Europa, Duitsland kòn dat niet.
Aan de Rechtsstaat is de vrijheid van geweten, van redelijk denken, voorondersteld. Dat betekent ook, dat demokratie volwassen, bewuste mensen nodig heeft als absolute voorwaarde. De massamens KAN NIET REGEREN!!  

De 19e eeuw was een periode van verval, de 20e bleef diep in de kuil zitten. Wie zoals tegenwoordig af en toe gebeurt, Hitler en Napoleon als gelijkwaardig ziet, die heeft van de wereldgeschiedenis niets gesnapt. Ze zijn elkaars negatie, ontkenning, elkaars ommezijden. Samen: de avondschemering van Europa, al was dat nog wel het centrum van de wereld. De massa bekende zich eenzijdig tot. het, aardse, aan het materialisme.  
De wereldgeest stond voor een nieuwe fase in z'n dialektische ontwikkeling.


43.

Hij had de individu volledig ontplooid, tot vol bewustzijn gebracht, de Staat verinnerlijkt tot vrije staat van vrije burgers, gegrondvest op recht. Nu moet de wereldgeest dus komen tot het inschakelen van de mens als individu in het geheel, als funktie van het geheel, vooralsnog werd in de massamens de persoonlijkheid genegeerd. Daarom zei ik al vaker: In het Westen gaat de persoonlijkheid ten onder ( en dit betekent ook de ondergang van de wereldheerschappij van het denken!! ) ; bij de slavische volkeren moet hij nog opkomen. Het Heilig Verbond van Heer Metternich was volstrekt onheilig. Een nieuw godsbegrip was nodig, maar daarvoor was de tijd nog niet rijp, eerst moest nog de diepte onzer kultuurkrisis komen.  

De rechtsgelijkheid in de staatkundige sfeer moest natuurlijk ook gevolgd worden door gelijkheid op ekonomisch gebied, dus ontstond het socialisme.
Let wel: in den beginne hing het stemrecht samen met rijkdom. Het stemrecht werd dus strijdend, moeizame steeds meer uitgebreid .   Dat Frankrijk alle macht in handen van Napoleon stelde was logisch gevolg van het besef van eigen onmacht onder het volk. Laten we nog even onthouden dat Napoleon uitdrukkelijk stelde: het is altijd de geest die overwint, niet het zwaard.


Voor de duitsers was in die dagen de Staat een Hoogheid. En ze waren zo anarchistisch begonnen. weet U nog wel ? Ja, alles verkeert zich op de duur tot zijn eigen tegendeel. Wilde Marx niet ook een soort staatshoogheid van de proletarische diktatuur ? Maar, jammer, daardoor en daarna zouden de staten "vanzelf afgeschaft" worden. Maar dat was een denkfout! Het is onjuist de Staat gelijk te stellen met de heersende klasse, en dat deed Marx. De staat behoort een zedelijke aangelegenheid te zijn. De staat komt in de individu tot levende eenheid, zelfs reeds bij primitieve stamhoofden.
  Het verstand denkt alles uiteen: zo komt het volk TEGENOVER de regering te staan, maar de staat behoort te zijn: eenheid van regeerders en geregeerden. Daar zijn we nog vrij ver vanaf. Als het volk zich opstelt tégen de regering is er sprake van een zekere mate van anarchie. Is ONZE rechtsstaat daar vrij van?? Anarchie is den twintigste-eeuwsen duitser een gruwel, dan heeft hij nog liever kadaverdiscipline en Feldwebelkultur. Maar in Hitlers Rijk sprak een SS-officier: "Als ik het woord kultuur hoor heb ik de neiging m'n revolver te trekken."


Kommunisme is voor de westerse individualist wezensvreemd. D A A R O M gaan we zo te keer tegen de S.U.
Echt kommunisme bestaat overigens nu nog nergens er wordt alleen maar veel over en tegen gepraat, maar het gaat om de TOEPASSING VAN HET BEGRIP VAN HET ALGEMENE BELANG .  

 44.  

Het betekent liefdevol samengaan van de onderscheiden bijzonderheden, die echter hun bijzonderheid niet willen en niet kunnen prijsgeven, want er kan geen liefde zijn zonder zelfhandhaving. Spreken over liefde is in het maatschappelijk leven wat vreemd, we kunnen het beter hebben over sympatie of kameraadschappelijkheid. Nog is het zo dat we zeggen, dat geld kwade vrienden maakt. De maatschappij is dus nog geen echte gemeenschap. Kapitalisme is wezenlijk verachting van de mens. De zakelijke sfeer is onpersoonlijk. Een uiterst scherpe toespitsing was het nazi-systeem van menselijk fokvee. Taak is nu: vorming van een nieuwe aristokratie. Destijds waren de regenten de aristokratenklasse der burgers.
 
Het woord "Bourgeoisie" heeft de bijsmaak van geestelijke armoede gekregen. Later kwam bourgeois te staan tegenover de arbeidersklasse, als sociale tegenstander. Eerste doel van de arbeiders was de strijd om een beter bestaan, om wat komfort, om een beetje luxe. Tegenwoordig is er een neiging om iedereen die werkt arbeider te noemen. Die komen dan gezamenlijk te staan tegenover de rentenier, de mens met een arbeidsloos inkomen, en die staat dan in een slechte reuk. De massamens van NU is minder een persoonlijkheid dan de burger vroeger, meer kollektief ingesteld. Bedenk ook dat mechanische arbeid geestdodend is.  

Nog even terug: Engeland leidde dus Europa, maar pleegde verraad jegens de europese geest door Japan te steunen in de Japans-Russiche oorlog. Wat grote gevolgen heeft gehad in de 2e wereldoorlog. Het was prijsgeven van de westerse kultuur. En DUS het einde van de westerse wereldheerschappij.
  Aangezien Rusland tot een andere kultuursfeer behoort dan W.Europa kon Rusland niet gewoon de leiding van Engeland overnemen. Zó is er nu gé?n le ding, behalve volgens de waanideeën der politici. De U.S.A. is nog geen KULTUURMACHT. Daarom moeten de westeuropese landen onderling nu wel samenwerking zoeken, en wel als onpersoonlijke organisatie, omdat een leidend principe ontbreekt, evenals een tot leiden bekwame topfiguur. Het is erg moeilijk. Hitler was de totale negatie van de geest van Europa, vandaar het sterke verzet tegen hem, nadat het westerse kapitaal deze psychopaat eerst stevig in het zadel had geholpen, en de uiterst slimme westerse politici tot aan het uitbarsten van W.O.2 dachten dat er met deze man zaken te doen waren. Een tijdlang dacht men hem te kunnen gebruiken om de S.U. in elkaar te slaan. Maar tenslotte stond dan Engeland op voor een ontzagwekkende inspanning onder Churchill, met hulp van U.S.A.  

Toen in de U.S.A. F.D. Roosevelt een sociale wetgeving wilde invoeren voelde iedereen dat als een belediging, ook de arbeiders. Men zat daar nog geheel in het harde individualisme, dat de broederschapsgedachte uitsluit.


44A.

  Vorige week ging ik wat vlug omdat ik wat achtergeraakt was, en liep enkele dingen voorbij die toch wel vermeld mogen worden, dus ... bij deze Het geloof in de Boze leidde ook tot de schandelijke heksenjacht. In 1780 werd in Zwitserland de laatste heks verbrand.


Het verstandelijk denken dat met de Verlichting kwam voerde ook naar bestrijding van "wonderen" zoals die ook in de Bijbel voorkwamen, omdat zij in strijd zijn met de natuurwetten.
"Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap" kunt U nu nog veelvuldig zien op de gevels van b.v. gevangenissen en kazernes. Daar is het vast best op z'n plaats.
Hegel sprak, toen hij Napoleon had zien passeren: Ik heb de Wereldgeest te paard voorbij zien gaan.
Het gewone volk had veel meer belangstelling voor gelijkheid dan voor vrijheid, dat had ook Napoleon al gauw door.
Ik zei vorige week, dat we moeten ontwikkelen in de richting van samenwerking daarbij staat het ikkige verstand in de weg. De franse revolutie legde de nadruk, het zwaartepunt, op het parlement, de Kamers.
Maar die zijn: het strijdperk der meningen en belangen. Handigheid in partijpolitiek gekrakeel is niet voldoende om regeerder te kunnen zijn.
Omdat de engelse industrie méér werkkrachten nodig had liet zij een wet aannemen volgens welke de vrouwen in de fabriek konden gaan werken en dan hun loon zelf mochten behouden. Steun voor de emancipatie!!!
Op het gebied van kolonieën-verwerven kwam Duitsland domweg te laat. Alles in het leven wordt betaald of betaald gezet, denk daar goed om. We hebben nodig: gewetensvrijheid, redelijk denken, dus volwassen bewuste mensen.
Je zou kunnen zeggen een geestelijke aristocratie. De mens moet bij een socialistische maatschappij in de maatschappij ingeschakeld worden, met behoud van de vrije persoonlijkheid. Vrijheid is géén willekeur.
Er is een nieuw godsbegrip nodig want de mensen komen zonder geloof niet uit.
Als het volk TEGENOVER de regering staat, ontstaat er ... anarchie. Zijn WIJ daar vrij van?
Het algemeen belang moet gaan prevaleren, voorrang krijgen.
Het kapitalisme veracht de mens, in principe.
Toen F.D. Roosevelt in U.S.A. sociale verzekeringswetten wilde invoeren vond iedereen, ook de arbeiders, dat eigenlijk een belediging.   U hoeft mij niet te geloven, hoor. Maar als U mij niet gelooft, doe mij dan a.u.b. een plezier en ga zelf verder zoeken naar hoe het wèl gezegd zou moeten worden!!!  

  45.  

De mens en zijn omstandigheden zijn één, de mens ontwikkelt zich omstandigheden. En .. strijd ontwikkelt meer dan rustig samenleven.
Oorspronkelijk dacht men dat de neger een schepsel van satan was.
Toch nam hij het christendom aan in merkwaardige eenvoud. De invloed van de negers in U.S.A. is groot.   De ziel van de amerikaan, de blanke, is niet zoals in Europa, hier is de europeaan op de wijze van een fransman, een engelsman, duitser enz.


De blanke amerikaan is produkt van de grote versmelting van alle europese volkeren, plus enige invloed van het slavische, indiaanse en joodse.
Dus ontbreekt de differentiatie, die de oude wereld kenmerkt. De amerikaan is "veralgemeend-europees". Het is een mens ..."zonder verleden", dat had hij afgezworen, achter zich gelaten, zich geheel richtend op een nieuwe toekomst in een nieuwe wereld met zeer veel nieuwe strijd, tegen de ruwe natuur en tegen de roodhuiden. PAS NU zijn ze bezig een eigen nationaliteit, dus eigen kultuur te ontwikkelen. Nu moeten we dus niet meer zo scherp als vroeger letten op het gangsterdom, we hebben aan onszelf genoeg!
  De U.S.A. streeft naar wereldmacht, zij het langs ekonomische weg, maar dit kan alleen dan voor langere tijd gelukken als de amerikaanse kultuur AAN DE BEURT IS . En ... hij is het principe van de individualiteit die in West Europa geheel is ontplooid van het primitieve germaanse van de natuurlijke individuele willekeur af tot de volslagen zedelijkheid van de individu als de zuiver redelijk denkende immens, bereikt omstreeks 1800 Dus is het amerikaanse principe reeds verouderd!! De W.Europeaan bracht in de praktijk van de redelijkheid weinig terecht ... omdat daarbij behoort het woord van Hegel: "de waarheid van IK is WIJ en er heerste en heerst nu nog in W.Europa weinig, zeer weinig gemeenschapsgevoel!


In de grond van de zaak echter is toch wel degelijk de Mensheid een één heid. De christenen zouden zeggen: alle mensen hebben één Vader, en zij dus IN die Vader één. Het zuivere denken zegt het anders, maar het komt wel op hetzelfde neer. Alleen moeten we hier nu ook nog bij bedenken dat zowel het christendom als het zuivere denken hier theorie bleven. Maar met dat al heeft W.Europa, meer speciaal de germaanse wereld, haar taak ver- vuld. U.S.A. is nog minder dan wij aan de gemeenschapsidee toe, daarom is de toekomst NIET aan de U.S.A., al zijn ze voorlopig, speciaal ekonomisch, politiek en militair wel machtig, vooral dank zij het ekonomische, dat keiharde "recht van de Sterkste"!!   Weet U wat ook een ontkenning van het europese principe was ? Die stroming in de wijsbegeerte, die het logisch denken als de kern ervan afwees en zich richtte op intuïtie en openbaring, zelfs het gevoelsleven! Het z.g. Existentialisme.  

46.  

Dat is dus eigenlijk geen wijsbegeerte. Ook hier dus negativisme, waar.... elk einde is tevens een begin! Er kome iets nieuws, iets positiefs, terwijl "men" nog steeds negatief is ingesteld, het oude allen tegen allen. Socialisme staat daar als iets positiefs tegenover, méér positief dan sociale wetgeving, dat is nog maar een aarzelend beginnetje, alleen nog maar het afschaven van enkele scherpe kantjes van het kapitalisme.
  Socialisme maakt de indruk nog niet BEGREPEN te zijn. Zolang het alleen maar welvaartsstreven is, is het niet veel zaaks. Als het gaat om ALGEMENE RECHTVAARDIGHEID wordt het Inter, daar zit het rechtsprincipe ook in. Wat betekent dat socialisme dus niet iets is voor arbeiders maar voor allen Zedelijke ordening van de maatschappelijke welvaart sluit feitelijke gelijkheid uit, want de mensen ZIJN niet gelijk. En de zedelijkheid moet op breder vlak bevorderd worden. Zuivere vrijheid is alleen in het zuivere denken .... niet in de wereldlijke werkelijkheid. Wie zich op het natuurlijke betrekt maakt zich afhankelijke, dus onvrij!  

Socialisme is alleen dan in orde als het zich niet beperkt tot een streven naar groter welvaart voor bepaalde bevolkingsgroepen, het moet streven naar een hogere, voor iedereen geldende ordening. Nu begint alles altijd formeel, verinnerlijking komt later, als tenminste aan alle voorwaarden is voldaan. Zien we naast socialisme hier in het Westen enig streven naar personalisme dan is dat in overeenstemming met het wezen van het Westen, dat immers voltooide persoonlijkheid IS Daarom ook is Humanisme bij uitstek westeuropees. Humanisme is de erkenning van de mens als waardevol, eerbiedwekkend en vatbaar voor verbetering. Moet dus met respekt behandeld worden, wat zachtmoedigheid vereist, wat niet hetzelfde is als slapheid. Maar dus wel militairisme uitsluit, al denken veel nederlandse humanisten dat dat er nog wel bij behoort. Jammer.
Aangezien we naar vrijheid streven en dienen te streven, willen we de demo- kratie. Letterlijk betekent dat "regering door het volk", naar dat kan niet want de massamens is onbekwaam op te regeren. Dus moeten we bij het woord regeren denken aan regerenden en geregeerden, die de regerenden behoren te gehoorzamen. Hoe ver gaat dat ? Zover als ons geweten dat toelaat; blindelings gehoorzamen is uit den Boze. Aangezien de staat zijn werkelijkheid heeft in en als de staatsburgers, is de rechter over de regering het geweten der staatsburgers, dat elke inbreuk op de vrijheid en kultuur dient af te wijzen, publiekelijk.  


Waar het wezenlijk gaat om kultuur, recht en vrijheid, is het niet juist een stelletje zakenlieden aan het roer te zetten, want voor ben is het geestelijke in elk geval bijzaak, het zakelijke overheerst, kijk naar om U heen, nu!!  

47.   Alles wordt verkwanseld voor materieel gewin.


De mens DOET WAT HIJ IS. Als hij alleen zichzelf verwerkelijkt moeten we niet direkt aan schurkerij denken. Dit geldt voor individuen EN volkeren.
En als we de demokratie willen laten werken in de richting van socialisme moeten we ons er dus wel bewust van zijn wat het woord socialisme betekent. Laten we dat nu maar niet in één zinnetje zeggen.   Als eerste kunnen we er wel aan bedenken, dat bij socialisme de gemeenschap voorop staat, het individu op de tweede plaats, maar zeker niet in de verdoemhoek of het vergeetboek.  

Zo moet ook de regeerder of volksvertegenwoordiger zich sterk bewust zijn van de ernst van de STAATSZAAK, niet van het belang van de partijzaak.
De partij behoort ook niet te zijn een strijdorganisme ter verovering van de staatsmacht (dank zij de "meerderheidsgedachte", kwantitatief).
De partij heeft tot taak de leden BEWUSTER te maken, en event. meer lieden bewust te maken van de idealen der partij. Waarbij demagogie natuurlijk dodelijk gevaarlijk is omdat het zedelijkheidsbesef van de massamens toch al zo zwak is, evenals zijn onderscheidingsvermogen.
Wie juicht dat het gewone volk het voor het zeggen heeft, die bejubelt het geestelijk verval van onze tijd, want de massamens is middelmatig of benedenmiddelmatig. En als die dan door de theoriën ook nog worden gericht op het Hebben in plaats van op het Zijn, dan wordt het mooi! Kritiek op één partij in deze ongezonde maatschappij is onjuist: allen zijn hebber   In tijden van verval ontstaat "vanzelf" diktatuur, die overigens soms nodig is als men een volk boven z'n middelmatigheid wil uittillen.  

Perioden van neergang zijn voorwaarde en aankondiging van hogere bloei van het geestelijk leven der mensen. Voor de geestelijke verheffing was heel vroeger de godsdienst heel belangrijk, maar de christelijke Kerk heeft in de 19e en 20e eeuw haar taak verzaakt. Ze had het door on- en bijgeloof en verstandelijk denken moeilijk gekregen en heeft daar tot op heden geen passend antwoord op gevonden. De E.O. stelt in dit opzicht ook weinig voor en Simonis helpt de verkeerde kant op, althans bezien vanuit de hoek van de Kerk. Theosofie, occultisme, spiritisme, antroposofie enz, enz. leefden sterk op. Zelfs freudianisme leidde tot een soort eredienst van het onbewuste. In Duitsland viel men zo diep dat men bij de bloed- en bodemtheorie terecht kwam. Als men geen hogere ideeën of idealen heeft komt men bij de instinkten terecht, nietwaar? Daar stuurde het Nazi-dom sterk op aan. Het verval van de 19e en 20e eeuw zien en horen we natuurlijk ook in de Kunst, maar dat uitgebreide gebied laat ik liever maar rusten, want op dit terrein ben ik zelf niet genoeg thuis.


48.

  Terug naar ons thema: de vrijwording door middel van de staat ... als die is en voorzoverre die is RECHTSSTAAT. Het gaat nog steeds om NATIONALE staten, zodat de z.g. socialistische internationale geen stand hield toen de nationale staten met elkaar slaags raakten in de 2 wereldoorlogen. Wel KAN in de toekomst dit internationale element meedoen bij de vorming van de Verenigde Staten van Europa.


Na Wereldoorlog I schiep men diverse nieuwe staten, dat betekent nieuwe spanningen en door het principe van groei en zelfhandhaving meer kans op oorlog. Die dan ook vanzelf kwam. Alles wat natuurlijk is is op hebben ingesteld. En daar de krachten verschillend zijn, komt er dan vanzelf het onderscheid tussen bezitters en bezitlozen, en die laatsten willen natuurlijk ook wel bezitten! Om op hoger nivo te komen moeten zelfbeschikkingsrecht en hebzucht ingeperkt worden. Europa moest door het dieptepunt van verbrokkeling en versplintering heen gaan om tot hogere ordening te kunnen komen. Het bestaan van afzonderlijke volkeren levert altijd oorlogsgevaar op.
  Na verbrokkeling kan alleen naar streven naar eenheid komen, omdat alles zich tot het eigen andere verkeert. Al wat bestaat houdt geen stand, omdat bestaan VERANDEREN is.  

De Staat moet ons vrijheid brengen en garanderen, maar in onze westerse wereld zijn de regeringen wettenmachines geworden. Er is zoveel wettelijk geregeld, dat niemand dit allemaal weet en dus iedereen afhankelijk wordt van een of meer specialisten. Afhankelijk... dus onvrij! Vandaag de dag zouden veel wetten afgeschaft dienen te worden. Ook hier dus weer de verkering tot eigen tegendeel. Grondslag van de demokratie, die de franse revolutie ons gaf was WANTROUWEN jegens het staatsgezag, de overheid, de staat, poging van het volk zich te beveiligen tegen die macht. NU is dit veranderd in tyrannie door het volk, van de menigte tegenover de uit- stekenden. Zo kregen we b.v. in Frankrijk en Italië totaal machteloze regeringen te zien, Na W.O.2 had Italië meer dan 40 regeringen, meen ik.   De westerse demokratie, die na 1918 aan Duitsland werd opgelegd, leverde de waardeloze Weimar-republiek op. Anarchie, en dat verdroeg de duitser niet, dan liever de Hitler-diktatuur!  

Ons parlementarisme is een lege vorm van rechtsordening geworden. Het hier algemeen erkende recht op bezit is in principe in orde. De mens heeft het recht te bezitten voor zijn instandhouding en zedelijke zelfverwerkelijking. Maar dat mag geen privileges opleveren, want die zijn onrecht.
Als de mens voor de gemeenschap werkt, heeft hij recht op een beloning evenredig aan de betekenis van zijn prestaties voor de gemeenschap. Als de gemeenschapsidee werkelijkheid wordt is de mens verplicht zich in dienst  



 49.

der gemeenschap te stellen en dat betekent beperking van de vrije arbeidskeuze, beperking van het recht ontslag te namen en te geven, van het recht van staking en uitsluiting, en betekent: dat de regering het recht heeft mensen dáár in te zetten waar zij volgens de regering nodig zijn.
  Hitler-Duitsland deed dat ook maar volstrekt redeloos en zedeloos, het was de Openbaring van de verwording der mensen, Het Beest. Let wel: hieraan was heel het blanke mensdom schuldig!!!


Daarna kon pas de omslag komen. Die tot gelijkheid, die begint als gelijkvormigheid, en die niet tot vernietiging van de individualiteit. (Ekstreem zagen we die bij de nazi's.) In een individualistische samenleving heerst het veelpartijenstelsel. Allicht. Waar de gemeenschapsidee heerst kàn een éénpartijstelsel bestaan. Het nazisme was redeloos, het kommunisme kent wèl een zedelijk, redelijk doel, omslag tot socialisme is onvermijdelijk maar vooralsnog is er de grote spanning tussen gemeenschap en individualiteit. Dus is kommunisme HIER en nu niet als vanzelfsprekend aanvaardbaar.
  Het kommunisme wil de ekonomische privileges afschaffen en de arbeider op- heffen boven het nivo van alleen arbeismiddel, verlengstuk van de machine. De ware konservatief is hij, die alleen wil wijzigen met behoud van het goede. De 19e eeuw was optimistisch, alles ging goed, in opwaartse lijn. Terwijl Descartes reeds had gesteld dat de twijfel het begin of uitgangspunt van de wijsheid is. De rechtlijnige verheerlijking van het verstand blijkt ook uit de stelling van E. von Hartmann, dat alle primitieve volkeren liefst zo snel mogelijk uitgeroeid moesten worden, want zij remden onze opstijging af! Daar tegenover stond Kierkegaard: Men zal spoedig niet door twijfel doch via vertwijfeling tot inzicht komen. Hij was niet de enige die het algemene rationalisme probeerde te ontkennen, maar het individualisme was te taai. De wetenschap liep zelfs a vast: "En wat niet rationeel te verklaren is, negeren we gewoon, of we noemen het een nog te beantwoorden vraag". Maar er kwamen steeds meer vragen en onzekerheden, men werd zich bewust van veel relativiteit, zelfs natuurwetten verloren hun absolute geldigheid. Dus verloor men zijn zelfverzekerdheid, wat opviel als het schuwen van verantwoordelijkheid. Het is de tijd van de N.V., trust en kartel!!  

De duitsers waren daarom ook blij met Hitler: Niet meer zelfstandig denken en verantwoordelijk zijn! De geest streeft naar algemeenheid maar komt als verstand niet verder dan het veelvoud. De massamens komt alleen tot kuddevorming. Met de twijfel aan de macht van het denken ontstaat twijfel aan de zin van het leven. De ratio wordt irrationeel, men gelooft alleen nog. opkomst van het Nihilisme, als ook het geloof faalt.   Onze tijd staat voor het probleem hoe orde in deze chaos te krijgen.  


50. 

In Rusland begint men iets hiervan te verwerkelijken. Let wel: de duitsers lieten Lenin naar Rusland gaan om de macht des keizers en de kracht van het leger te breken!
  Voorloper bij beide wereldoorlogen was Duitsland, negatief tegenover heel de westerse kultuur, teruggevallen op z'n instinkten, met z'n holle superioriteitsbesef "Pan-Germanisme": Deutschland über Alles! Het Pan-Slavisme had een defensief karakter: het beschermen van het slavendom tegen de verderfelijkheden van het Westen. Een oud idee. Vroegere Tzaren waren gewend zich de handen te wassen als ze een westerse gezant een hand gegeven hadden.


Het Marxisme is negatie van het Westen en vond DUS een voedingsbodem in Rusland, dat TIJDENS Wereldoorlog II wel veel door het Westen werd geholpen, al heeft de S.U. van alle anti-nazi's de grootste offers gebracht. Direct na de oorlog werd die hulp radikaal gestopt. De invloed van de russische idee, de gemeenschapsgedachte, is begonnen op W.Europa in te werken door het bijeenroepen, in volle vredestijd van de eerste vredeskonferentie in 1899 door Nicolaas II, die verder niet erg belangrijk was. De russische geest was bevrucht door de westerse, de hegeliaanse idee, in de gebrekkige maar juist daardoor voor de menigte toegankelijke vorm van het Marxisme. Zoals de zaadcel, eenmaal uitgestoten, als het waren ondergaat in de eicel, zo ging het marxisme onder in de rus- sische geest, naar werkte daarin wel door.
We zien nu een vaag streven naar gemeenschap hier bij ons, kijk raar naar de vele praatgroepen, patientenverenigingen enz. enz.. D.w.z. minder zelfstandig doen, minder op eigen benen staan, maar het blijft allemaal vaag. In de U.S.A. is die gemeenschap mechanische gemeenschap van gestandaardiseerde mensen. En die denken superieur te zijn. Maar we hebben geen mechanische onbewuste gemeenschap nodig, doch een bewuste levende gemeenschapszin.
  In de praktijk verhouden gemeenschapsidee en individualisme zich negatief tot elkaar, maar ze beïnvloeden elkaar voortdurend, dus zal onherroepelijk in de S.U. meer begrip komen voor de waarde van de zedelijke persoonlijkheid en in de westerse wereld meer begrip voor de gemeenschapszin. Toegegeven: God's molens malen langzaam. Natuurlijk kunnen wij westerlingen de russische werkelijkheid nooit klakkeloos immiteren, wij ZIJN immers ANDERS . En Rusland, de S.U., heeft zelf ook nog niet haar echte eigen vorm gevonden, moet die vorm nog invullen!


Slaven en germaans-europeanen zijn beide christelijk., d.w.z. zich bewust van de waarheid van de Mens. Beide moeten derhalve onvermijdelijk, ieder    

51.

  op eigen wijze, christus tot wereldlijke werkelijkheid maken. Het "Gij zijt allen broeders (zeg naar: en zusters!)"!!!


Staat de europese kultuur hoger dan de russische? Wij denken veelal van wel, naar dat is betrekkelijk. Wij hebben méér DENKEND uitgewerkt, maar het gemeenschapsbeginsel is hoger dan het individualistische. De gemeen- schap is méér dan de optelsom van de individuen. In welke vorm wij socialistisch zullen worden valt moeilijk te voorspellen. waarschijnlijk in de div. landen verschillend. Waarschijnlijk wel met een zekere mate van gemeenschapsbezit van grond en onroerend goed en produktiemiddelen, sterke beperking van de machtsmogelijkheden der banken. Allemaal dingen waar nog erg veel over gedacht en gepraat zal moeten worden.  Laten we tot slot een beetje overzicht proberen te krijgen van de huidige toestand.


We zitten dus al een paar eeuwen in de sfeer van het hebben, die massaal is ontaard in hebzucht. Deze is onbegrensd, want alles wat ik mij toe-eigen "valt in het Ik". Dat IK is te omschrijven als uiterste toespitsing van het alomvattende bewustzijn, het verstandelijke bewustzijn, dat nog steeds alleen maar natuurlijk denken is. De Natuur is de sfeer van de oneindige veelheid van afzonderlijkheden. De hebzucht groeide vanzelf uit de op-de-aarde-gerichtheid van Renaissance tot heden. En er kwam nog versterking van de theoretische kant ook, b.v. van het Marksisme, dat materialistisch is. Als eenzijdigheid is dat een verkeerdheid, dus onhoudbaar. Het verstandelijke denken onderscheidt en scheidt, voert tot strijd ter zelfhandhaving, die veelal uit de hand loopt. Het verstand is des duivels. Let wel: de basis-elementen van het mens-zijn zijn, nee, liever gezegd IS de sexueel-agressiviteit, één woord, één begrip. De on het verstand betekende tevens desexualisatie. Denk hierbij niet aan seks, s.v.p. Agressiviteit is streven naar zelfhandhaving, sexualiteit is streven naar éénwording, beide zijn in iedereen aanwezig.
Er was een tijd dat er ernstig aan liefdadigheid gedaan werd. Dat was niet eenzijdig goeiigheid, hoor. Want, weet U, als mensen het zó slecht hebben, dat ze werkelijk niets meer te verliezen hebben.... zouden ze wel eens lastig kunnen worden.
Ik heb ook wel eens horen beweren: de mens heeft recht op geluk, en dan bedoelde men meestal: ik heb toch zeker óók recht op geluk. Dat is onzi De mens is niet voor het geluk in de wereld gekomen. Als hij of zij het heeft is dat overigens wel mooi meegenomen.    

52.   De mens kwam omdat het Heelal niet eenzijdig onbewust kon blijven. In en als de mens wordt het Heelal zich van zichzelf bewust.


In een echt menselijke wereld, noem die socialistisch, of kommunistisch of waarachtig christelijk, net zoals U wilt, geldt het principe, dat ieder KRIJGE WAT HIJ/ZIJ NODIG HEEFT, en dan staat tegenover Recht ook altijd Plicht, in casu dat de mens dus zich in dienst van de samenleving heeft te stellen, zo goed mogelijk. Eigen belang dienen door het algemeen belang te dienen. Dat is dus juist het tegendeel van het oude liberalisme!
De burgerman is net als de oude Romeinen op het nuttige ingesteld, zakelijk. Zaken gaan zelfs voor het meisje, zei hij vaak. Hopelijk pikken de meisjes dat niet. Wie naar rijkdom streeft verraadt Christus. Een goed socialist zal niet streven naar zoveel mogelijk voor hemzelf maar naar zo weinig mogelijk! Alleen naar wat werkelijk NODIG is voor de instandhouding van z'n leven en z'n psychisch/geestelijke ontplooiing.

  Duitsland was eigenlijk altijd arm, als gevolg van gebrek aan samenwerking. Was alleen kultureel belangrijk, heette dan ook het land van dichters en denkers. Toen het wat materieel vooruitging was dat ten kosten van de kultuur! En zo kon Duitsland terechtkomen bij het nazidom. Dat was principieel anti-kultureel, anti-vrijheid, anti-recht, anti-menselijkheid. Het nationaal-socialisme was een koloniserende kliek, Duitsland had opgehouden een Staat te zijn. De gedachte aan een duizendjarig Rijk kon dan ook alleen opkomen in het psychopatisch brein van Hitler. Zijn kliek ontkende volledig de vrije persoonlijkheid, en hield dan ook niets anders dan de instinkten over!


De schuld, als er van schuld gesproken moet worden, lag niet bij Duitsland alleen. Heel de westerse wereld was medeplichtig. Heel Duitsland was eigen- lijk neurotisch, net als Hitler! Men, in het Westen, had gehoopt dat Hitler de S.U. onder de voet zou lopen, maar men had zich schromelijk vergist! De Nazi's hadden ze te bruin gebakken en kregen daarom iedereen tegen zich. Dus werden ze tenslotte verslagen . DAT WIL ZEGGEN: het anti-kulturele werd verslagen, het anti-sovjet-element BLEEF BESTAAN. DUS werd na 1945 Duitsland vlot op de been geholpen, maar de hulp aan de Sovjet Unie werd meteen volledig stopgezet. En juist DAAR waren de zwaarste verliezen aan mensen ( 20 miljoen en goederen geleden. Begin van de z.g. koude oor- log.
Onder leiding van Stalin die eigenlijk Joseph Wissarion Djoegasjwili heette, Stalin was de bijnaam de Stalen ), die leed aan een haast ziekelijke angst voor het Westen (al was daar wèl reden voor!) werd in de S.U. met    

53.

  enorme kracht wederopgebouwd. Ook de angst voor het Westen werd flink levend gehouden, net zoals men hier een enorme angst kweekte voor de S.U. Angst brengt haat voort. Ook de kerken predikten vaak haat. Een R.K.-priester in Amerika verklaarde eens, dat het hem een grote eer zou zijn, als HIJ de eerste atoombom op Moskou zou mogen werpen. Hebt Uw vijanden lief, las ik eens ergens.  

Tja, Rome, de R.K.-kerk, is nog altijd de aartsvijand van recht, vrijheid, menselijkheid, zelfs van Christus.
Het Atlantic Charter van Roosevelt pleitte voor een menselijke wereld. Het tegenwoordige Atlantisch Pact, Nato, is anti-socialisme, dus zet het de strijd van Hitler voort, organiseert het de onmenselijkheid.   Dat men in de'U.S.A. zo fanatiek is, komt zowel door de angst als door ..... de twijfel aan eigen juistheid.


Wie in geweld gelooft, bereikt nooit vrijheid, noch liefde, zo iemand is anti-christelijk.

  Er wordt veel geschetterd over dissidenten. Let wel: die zijn er in de S.U. net zo goed als in de U.S.A.!!! Weet U: de uitzonderlijken, om niet te zeggen: de uitstekende mensen worden ALTIJD EN OVERAL geacht de gevestigde orde in gevaar te brengen. Maar het is logisch dat elke norm en elke rechtsregeling op de duur veroudert en dan hinderlijk wordt.  

Zo is ook ELK politiek systeem een bepaald, dus beperkt en tijdelijk iets. Heilstaten zijn hersenschimmen.
  ONS huidige parlementarisme is diktatuur van de domheid geworden. Ook z.g. partij-zuiveringen en partij-discipline behoren tot de sfeer der ONVRIJHEID .


De vrijheid des woords, één van onze belangrijke grondrechten, moet die om voor de vrijheid op te komen. Wie onvrijheid wil DIENT TE ZWIJGEN, b.v. de neo-fascisten e.d.
Vele miljoenen mensen zijn verworden tot een soort gestandaardiseerde robotjes, dat zijn dus levende lijken. Worden ook meestal van één of meer nummers voorzien, en cijfers zijn abstrakt en géén levende mensen. Nog zingt men de Internationale .... die MORGEN zal heersen op aarde.
Dat is dan zeker het beruchte spaanse manjana.
Het grote probleem zal zijn: hoe krijgen we socialisme zonder te v erdrinken in burokratie ???
Om deze serie praatavonden te besluiten toch nog, ik kan het niet laten, enige jaartallen, maar alleen van onze twintigste eeuw:

54. 1953
U.S.A. oorloogt in Korea. Het wil: ekonomische wereldheerschappij,EN grondstoffen, EN totale omsingeling van de kommunistische wereld.

Een U.S.A.-journalist neemt een goede proef: hij legt aan 112 land- genoten de onafhankelijkheidsverklaring van 1776 voor, maar zegt niet dat het dat historische dokument is, en vraagt of ze dat stuk wilden ondertekenen. 111 weigerden, vnl. uit vrees voor ekonomische ondergang of celstraf!!!

Grote vrienden van U.S.A.: Mac. Carthy, de kommunisten-verdelger, Singman Rhee, Tsjan Kaj Tsjek, de verrrader van de chineese revo- lutie, Adenauer, Franco, feodaal Marokko enz. enz.

De dollar wordt uitgehold door inflatie. NU heeft U.S.A. de GROOTSTE schulden aller landen.

U.S.A. geeft 10 miljoen voor kinderhulp, ruim 6 miljard voor militair gedoe.

1954:
In de U.S.A. vertegenwoordigen de Republikeinen de big business, de demokraten de middenstand. Chinees spreekwoord: hoe meer U weet, hoe meer het geluk U toelacht. Nederland: het beruchte "Mandement", de R.K.Kerk wil geen samenwer- king met de socialisten, die rooie rakkers. Rome is aartsreaktion- nair en diktatoriaal, dat schenen de rooie rakkers niet ingezien te hebben.

Guatemala: de C.I.A. organiseert een rechtse revolutie.

China wordt nog steeds door U.S.A. buiten de Verenigde Naties gehou- den. NU schiet China U.S.A.-rakketten in banen om de aarde.

W-Duitsland wordt herbewapend, tegen de besluiten van 1945 in.

1955:
Frankrijk verliest Vietnam en Algiers, Tunis en Marokko. West Euro is bezig al zijn koloniën te verliezen.

1956:
In West Duitsland 30 zelfmoorden per dag.

Leonardo da Vinci had niemand buiten zichzelf nodig, stond zelf model voor de Mona Lisa.

Crisis Hongarije en Suez.

In West Europa groeit het kollektivisme.

Musset is dood, daarom juichen we nu Heil Speidel, al is dat verraad jegens allen die in W.O.2 gevallen zijn.
Het verstand belaagt de vrijheid permanent.

In arabische landen veel slavernij.

55.

1957
In West Europa geeft Nederland naar verhouding het meeste uit aan bewapening. Ja, we zijn braaf. Andere landen bezuinigen op dit punt.

U.S.A. wil Franco in de Nato, dat is ook een vriend van vrijheid.
Men zingt Begeerte heeft ons aangeraakt". Inderdaad, de grenzeloze hebzucht.

Het begrip souvereiniteit is verouderd, naar iedereen houdt er aan vast.

Eerste Spoetnik, snelheid 30.000 KM/uur. Nu vliegen we met 72.000 KM/uur.
Verstand staat tot mens als dolk staat tot hart.

Nederland aanvaardt raketbases.

1958:
Psychologen konstateren dat levensangst de grootste ziekte van deze tijd is.

1959: Vele "christenen" proberen de mislukking van het christendom af te reageren op de Joden. Dat is dom.

1960:
Anti-kommunisme is een grote vloek, een fanatieke bewustzijnsver- nauwing.

Günther Schwab slaat eerste milieu-alarm.

1961:
Vergeefse aanval op Cuba ; mis-organisatie van de C.I.A.

De vriendenkring van U.S.A. omvat nu ook: Franco, Salazar, Trujillo, Somoza, Chili, Filipijnen, Uruguay, Argentinië, Peru, Guatemala, Tsjombe, Hondureas, Dominikaanse Republiek, heer Ky in Vietnam, Luns.

1962:
De Gaulle moet Algiers bevrijden van O.A.S, en Salan, echte vrijheidsminnaars. En China heeft nu ook een atoombom.

U.S.A.: 41 % van de jeugd is TEGEN persvrijheid. 34 % is tegen de vrijheid van het gesproken woord, 68 % is tegen de vrijheid van het gesproken woord voor niet-kerkelijken!!!

Sinds Cuba doet U.S.A. alles zonder medeweten van de Nato-partners.

Nederland: onze B.V.D. is volstrekt anti-demokratisch.

1963
BUDEL had eens een belangrijke verzetsgroep, wordt nu de standplaat voor SPEIDEL . Uitspraak gelezen: "Het nederlandse volk is nog minder waar dan brandhout".

Burgemeester van Hall laat het volksverzet tegen een taptoe door portugese militairen flink uit elkaar slaan. Dat hoort bij "demokratie".

Luns buigt voor Salazar zodat hij er bijna van breekt.

U.S.A.: Harry Truman verklaart dat het amerikaanse volk het beste leeft konform de Bijbel (de Bergrede). Dat toont wijsheid en inzicht!!

56.

John Kennedy werkte te kort om te beoordelen.

1963:
Johnson wordt moordenaar genoemd.

1964:
U.S.A. 30 MILJOEN mensen leven BENEDEN de armoegrens.
India de Idee van Gandhi is dood, India bewapent.

1965:
Ian Smith terroriseert Rhodesie.
Kravaenko, U weet wel van "Ik verkoos de Vrijheid", pleegt in U.S.A. zelfmoord.

In Polen acht Kardinaal Wisinski zich een soort Keizer.

1967:
Herr Von Kielmansegg, ex-Nazi-generaal, nu lid N.D.P., wordt op- perbevelhebber van de europese Nato-troepen.
Militairisme is te omschrijven als de laatste vorm van lijfeigen- schap. Het IS DE GROTE LEUGEN .
Het militair-industriëel kompleks drijft naar oorlog, al hebben wereldberoemde ekonomen becijferd, dat vredes-ekonomie voordeliger is.

1968:
Nixon, al voor zijn verkiezing bekend als onbetrouwbare aartsleuge- naar en eeuwige verliezer.

1969:
Na de Gaulle-kwam ene Pompidoe. Knudde.

In Duitsland heeft "heer" Strauss een akelig grote mond. Praat over bevrijding der Sudetenduitsers en revanche-oorlog tegen S.U.

1970:
Voor 8 miljoen gulden aan vuurwerk verknald.

1986:
Voor 36 miljoen aan vuurwerk verknald.

1987:
De V.V.D. konstateerde dat haar oostenrijkse zuster-organisatie neo-nazistisch is. Prettig voor "heer" Waldheim.
Gorbatsov probeert de wereld te verbeteren.
Rome blijft het meest reaksionnaire kultuurmonument van Europa, nog overgebleven uit de Middeleeuwen en in zijn denken nog geen stap verder dan de befaamde dertiende eeuwse Thomas van Aquino.

1988:
Wereldraad der Kerken; Concilie Concres voor gerechtigheid, vrede behouden van de schepping.
R.K. doet niet mee!
Omschakeling naar vredes economie nu dringend.

-o-o-o-