Karel de 12e van Zweden 

door Mr.Drs.A.Börger
1949


Zondagochtendlezing


Overgenomen door onbekende van band of steno,
zonder leestekens en overdwars op kwarto. 
 
Opgespoord, OCR. en gefatsoeneerd: FdZ
Laatste correctie: H.Weggelaar.
 
 
Ik zal deze ochtend spreken over Karel de 12e van Zweden, door 
mij nader aangeduid als de avonturier op de troon en misschien
zullen er onder U zijn die zich hebben afgevraagd waarom ik de-
ze figuur gekozen heb. Omdat hij hoogst belangrijk is. Ach, niet
op zichzelf, zo maar als koning, maar in het geheel van de
Europese ontwikkelingsgeschiedenis en ook symptomatisch voor-
beeldig voor deze tijd. Vooral onze eigen tijd.

Ik zal trachten U deze mens te laten zien, deze koning die
altijd oorlog gevoerd heeft en die tenslotte nog maar één ding
verlangde: dat hij zou sneuvelen; een verlangen dat door heel
zijn volk gedeeld werd. Deze koning is zo merkwaardig sympto-
matisch voor West-Europa, in tegenstelling tot Oost-Europa of
het Slavische Europa. En alles wat met hem gebeurd is, is een
teken voor deze tijd.

Ik zal heel kort even wat aanstippen van zijn geschiedenis,
maar daarvoor moet ik beginnen met terug te gaan in de
geschiedenis. Hij werd geboren n.l. in 1682 en is gestorven in
1718. Hij was koning van Zweden; zoals U weet is in de 30-jarige
oorlog koning Gustaf II Adolf (1594-1632) naar Duitsland vertrokken
om de protestantse vorsten bij te staan tegen de Keizer. Deze
Gustaf Adolf is in Duitsland gesneuveld, maar heeft ook grote
invloedsferen voor Zweden verworven en heeft ook een grote
gebiedsuitbreiding voor Zweden verkregen. In 1648 beheerste
Zweden de monden van de Weser, de Elbe, de Oder, had daar ook
grondgebied, bezat eilanden in de Oostzee en verder bezat het
sinds eertijds enorme gebieden aan de Russische zijde van de
Oostzee, niet alleen Finland maar ook Karelië, Lijfland (Letland), 
Estland enz. waren Zweeds bezit, dat was al eeuwenoud. Eigenlijk
was het natuurlijk Russisch grondgebied, maar het was door de
Zweden veroverd en ook Iwan de Verschrikkelijke die het Rus-
sische rijk eigenlijk zijn eerste grote uitbreiding gaf, had
nog geen kans gezien om de Zweden daar te verdrijven. Dat zou
pas later gebeuren o.a. door de nogal schrikwekkende heerser
Peter de Grote.
Peter heeft ook tegen Karel de 12e gestreden.
Onder Karel de 10e wordt overal oorlog gevoerd door Zweden,
want het wil zijn gebied uitbreiden, het voert oorlog tegen
Polen, tegen Rusland en tegen Denemarken en het rukt zover op
en krijgt een zo geweldige macht, dat de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden meent te moeten ingrijpen om te voorkomen
dat Denemarken van de kaart verdwijnt. We krijgen dan de
zeeslag in de Sont die U misschien uit Uw geschiedenisboekjes
nog wel herinnert. En daarbij wordt de Zweedse vloot
vernietigd onder Wassenaer Obdam, Kopenhagen gered en Zweden
beperkt in zijn eisen t.a.v. Denemarken, dat overigens zelf
weer de macht uitoefende in Noorwegen.
De verhoudingen lagen toen anders dan nu. Oorspronkelijk was er
een gebied dat heel Scandinavische gebied in de oude tijd, een


                            - 2 -

merkwaardig gebied, waar ik nu zo meteen verder over spreken
zal, want dit alles hangt samen en is zeer belangrijk, ook voor
onze tijd.
Karel de 12e wordt in 1682 geboren en als hij 14 jaar is sterft zijn 
vader en wordt hij troonvopvolger en op zijn 15e jaar wordt hij door
de standen al tot koning verheven, in 1697, een jongen van 15
jaar en nu achten de "grote" mogendheden (de mogendheden waren
nog niet groot, want Zweden was de grote mogendheid in het
Noorden, maar de nog niet grote mogendheden Rusland en Polen,
dat al lang op zijn retour was) en ook Denemarken het ogenblik
gekomen om Zweden weer terug te dringen en het uit zijn
vooraanstaande positie te verdrijven.
Een koning van 15 jaar dat kan nou niet zo moeilijk zijn. Er
wordt onderhandeld en als deze koning 18 jaar is, wordt de
oorlog verklaard aan Zweden door Rusland, Polen en Denemarken.
Maar nu vertoont zich het merkwaardige verschijnsel dat deze
jongen van 18 jaar een geniaal veldheer is en achtereenvolgens
de Denen, de Russen en de Polen verslaat. Maar het kan niet zo
door gaan, want Rusland is in één slag niet verslagen. Zo moet
hij verder vechten. En dan gaat onder en hij vecht al maar
door; hij vecht door tot aan zijn dood toe, omdat hij niet
anders doen kon dan vechten.

Of hij dan zo'n vechtjas was..., ach, dat is weer zo'n heel ander
begrip. Heel grote veldheren zijn dikwijls niet eens zulke
geweldige vechtjassen, maar hij moest, hij was Zweden en Zweden
volgde hem.
Zweden uitgebloed, verarmd, jonge mannen waren er zo wat niet
meer. Jongens van 16,17 jaar waren zeldzaam op het land, want
alles stond in het leger; het moest er staan want wat ouder
was, was allang gevallen in Denemarken en in Polen en in de
Oekraïne, en was gevallen in Turkije. Het was overal gevallen
en was gevallen in Saksen, want overal was deze koning geweest
met zijn volk, dat hem altijd volgde, nog maar met één wens,
dat hij eindelijk zou sterven, maar dat hem toch volgde, en U zult
dat misschien vreemd vinden, dat hem toch volgde, omdat
hij toch was, heel in zijn eenzaamheid, in zijn tenslotte zo
troosteloze eenzaamheid, de belichaming van de idee der Noord-
Germaan en daarover willen wij nu eerst spreken opdat U het
begrijpen zult, opdat U toch weer een visie zult krijgen op de
ontwikkeling van de wereldgeschiedenis, en waarom op het
ogenblik gebeurt wat er gebeurt, waarom dat noodzakelijkerwijze
gebeuren moet, en dat kan ik U heel duidelijk maken aan deze
merkwaardige figuur, de avonturier op de troon: Karel de 12e van
Zweden, die op zijn 18e jaar oorlog moest voeren.

Ik zeg U dat hij een koning was van een Noordgermaans volk. De
Zweden zijn nog zeer Germaans gebleven door hun afzonderlijk-
heid, ze zijn minder vermengd met andere rassen. Onder de
Zweden versta ik nu dus even niet de Noren en de Denen,want
vooral de Denen zijn meer vermengd. Aanvankelijk was dat
uiterst zuiver en één geheel. De Noordgermaanse rassen kortweg
te noemen: de Zee-Germanen; zo heb ik ze altijd genoemd, deze
Germanen die over alle zeeën zwierven: dus een bepaald facet
van het Germaanse ras, dat op het wereldtoneel trad toen het
Romeinse rijk onderging.

Om de geschiedenis te begrijpen moet U altijd de
wereld historisch bekijken, dus U moet niet aarzelen om even
terug te gaan in de geschiedenis en begrijp goed, de teruggang
naar de ondergang van het Romeinse rijk is niet zo ver.
Toen het Romeinse rijk onderging kwam het Germanendom op.
De wereldgeschiedenis is verschijning van de ontwikkeling van



                            - 3 -

de geest der mensheid en in deze ontwikkeling moet zich telkens
een bepaald moment verwerkelijken als historische werkelijk-
heid.

Ik kan U nu niet de hele geschiedenis van de mensheid in een
"nutshell" voorleggen en daarom moet U dit van mij aannemen, dat
toen het Romeinse rijk onderging, het moment was aangebroken
waarop zich de mens naar zijn persoonlijkheid, naar zijn
bijzonderheid moest stellen, d.w.z. om in de moderne termino-
logie van de psychologie te spreken: het sexueel-agressieve
moest zich op dat moment stellen als het agressieve. De mens is
van nature sexueel-agressief.

Sexueel laat zich hier begrijpen als natuurlijke drang tot
eenwording met de andere, verlossing uit eigen eenzaamheid.

Agressiviteit laat zich begrijpen als zelfhandhaving, afweer
van het andere. De agressiviteit en de sexualiteit moeten
samengaan, want hoe zou men kunnen streven naar vereniging met
het andere wanneer men niet zelf iets bijzonders, een verbij-
zondering was. Om tot eenheid te kunnen komen moet de mens een
zelfstandigheid zijn om te beginnen, en dit moment van de
verbijzondering van de mens, van het zich laten gelden als
bijzonderheid, als persoonlijkheid, was in de wereldgeschiede-
nis aangebroken en verwerkelijkte zich met de verschijning van
het Germaanse ras op het wereldtoneel.

Dit Germaanse ras kenmerkt zich dan ook niet alleen door zijn
agressiviteit, maar door zijn drang tot zelfstandigheid, door 
zijn drang tot persoonlijkheid, door zich terug trekken van de
andere, op eigen benen staan, wat in onze kapitalistische
wereld verlopen is tot individualisme in de economische zin,
maar dit is altijd nog hetzelfde, het is altijd deze gedachte:
de mens tot zijn bijzonderheid, eerst daarna kan de mens naar
zijn eenheid komen, eerst daarna kan het sexuele moment
{komen}. Natuurlijk moet U dat niet letterlijk nemen als een
grote vrijpartij; zo bedoelen we dat niet; het sexuele moment,
d.w.z. het moment van de vereniging moet aan de orde treden.

En dit begint op het ogenblik, want dit moment is het Slavische
ras.   (eigenlijk: Slavische volken; vlgs. encycl.: uit Polen en de Oekraïne, 2500-1000 vc,
                       later meer verspreid - 500 nc)
En de geschiedenis van Karel de 12e is het begin van op
het wereldtoneel treden van het Slavische ras. De Germaan was
en is eigenlijk in de grond van zijn hart nog anarchist, die
van geen gezag wil weten.
De Germanen kenden niets. Lang geleden, toen ze in Duitsland nog
leefden in hun bossen en ook in Zweden en Noorwegen was alles
met woud bedekt, elke man was zelfstandig en elke man was een
vrije persoonlijkheid en omdat dit leefde in de Germaanse mens,
daarom was de positie van de vrouw in de Germaanse wereld ook
zo veel, veel verhevener dan in welk ander werelddeel.

Ook in Rome was de vrouw eigenlijk wel begrepen (ook in de tijd
van de z.g. goudvissen, toen ze alleen nog maar met hun
bruidschatten verkocht werden) ook toen nog was de vrouw
eigenlijk een slavin, want de man kon over haar beschikken
zoals hij wilde en ze was in zijn macht, zijn privé-eigendom,
in de grond der zaak. Maar in de Germaanse wereld was dat niet
het geval; de Germaanse vrouw had een zeer grote mate van
onafhankelijkheid, en liet die ook wel gelden en durfde ook
wel tegen haar heer gemaal op te staan, zelfs met de bijl in
haar vuist, wanneer haar heer gemaal volgens haar niet vol-
doende strijdlust aan de dag legde, want de Germaanse vrouw
was even zelfstandig als de man (innerlijk) en wilde dus niet



                            - 4 -

gevangen genomen worden, dus geen slavin worden en nam dan
zelf de strijdbijl op.

Nog onder Karel de 12e trokken 's nachts de Noorse vrouwen,
toen hij Frederikshal belegerde, zijn laatste belegering, naar
het kamp der Zweden en sloegen daar de Zweedse soldaten die
uitgeput waren met bijlen de hersens in.
Zelfstandigheid was het kenmerk; samenwerking was alleen
mogelijk op grond van een vrijwillige eed van trouw en die
belofte gold zolang als de tijd waarvoor die gegeven was en
niet langer.
In normale tijd had niemand iets te zeggen over een Germaan.
Ik zeg U dat deze mens is in levende lijve het moment van de
agressie. Begrijpt U goed, denk er nu goed over door. Heel
West-Europa is indertijd overheerst geworden door de Germanen.
Heel West-Europa is onder de Germaanse aristocratie gekomen,
ook Frankrijk, zelfs in Rusland zijn ze doorgedrongen, deze
wonderlijke figuren, de Vikingen. En de eerste werkelijke staat
in Rusland was een Vikingen-staat. In Kiev onder Rurik, overal
waren deze mensen, want ze zwierven door de hele wereld over
alle zeeën; althans de Zee-Germanen, want er waren er ook die in
Duitsland achtergebleven waren.

En nu moet U het verschil in ontwikkeling zien, maar dat
zal ik U even vertellen. De Germaan is de mens van het moment
der agressie, d.w.z. van het moment der zelfhandhaving en in
de afweer van het andere, d.w.z. de Germaan is de mens die
abstraheert, om te beginnen abstraheert hij zichzelf, en trekt
zich terug op en in zichzelf, en zo komt het in de Germaanse
wereld op den duur vanzelf tot het zuivere wijsgerige denken en
tot het zo zuivere denken als dat wat door mij ook wordt ver-
kondigd en wat voor het eerst door Hegel is verkondigd: het
dialectische denken, het idealistische dialectische denken. Het
denken in enkel zuivere begrippen, want dit is het toppunt van
abstractie, van abstracte zuiverheid, het denken in enkel
zuivere begrippen, en wie dat dan heeft dóórgedacht, die komt
vanzelf tot de eenheid van alles, en zodoende verkeert zich dan
in deze toespitsing van de geest (tot zijn volkomenste
zuiverheid), de agressiviteit vanzelf tot sexualiteit en
blijken deze twee in de grond der zaak één te zijn.

Maar het begint anders, het begint als het zich onderscheiden
en elke Germaan onderscheidt zich van een andere Germaan.
Elk individu in deze wereld begint zich te onderscheiden van
alle andere individuen en staat op eigen benen, is alleen zich
zelf; abstraheert zich volkomen, hij trekt zich ook terug van
elke andere mens en leeft in de grond van de zaak in
eenzaamheid, en wanneer nu in deze tijd dat gevoel van het
eenzaam zijn van het individu weer los komt en uitbreekt in het
duitse existentialisme (want het is van Duitse, van Germaanse
oorsprong, nl. van Heidegger is het Duitse existentialisme)
en men wanhoopt om de verlorenheid van het individu, dat in
het zijn geworpen is, dan is dat nog een laatste opklinken van
de klacht van de Germaanse ziel, die in de grond van de zaak zo
eenzaam was en daarom gekweld werd door het eindeloze heimwee,
het eindeloze heimwee naar verlossing uit zijn eenzaamheid;
want Lawrence de schrijver van "The man who died "en van nog
veel meer boeken. Deze Engelsman die met een grote hartstocht
de nieuwe geloofsbelijdenis van het leven verkondigt uit angst
voor de abstractie, voor de neiging van het abstraheren van de
Germanen. Deze man zegt dat het grootste ongeluk van de mens
is dat hij altijd alleen is en zijn eenzaamheid niet kan
verdragen. In de Germaanse mens leefde het heimwee. Heimwee



                            - 5 -

naar het andere, maar ook nog een heel ander heimwee. Ik zei U
dat uit de Germaanse ziel is opgekomen: het zuivere denken en
het zuivere begrip.
Het zuivere begrip, dat is het oneindige begrip. Dat is dat
begrip nl. dat gezuiverd is van alle eindigheden waarin geen
enkele voorstelling, geen enkele bepaaldheid van buiten meer mee
doet, dat alleen maar is een eenheid van zich zelf weerspre-
kende gedachten, die in deze eenheid een drie-eenheid zijn en 
daarin zijn opgeheven. Dit is het oneindige denken, want in
dit denken verhoudt de gedachte zich alleen tot zich zelf en in
de verhouding tot zich zelf is het denken oneindig.

Alleen wat afhankelijk is van iets anders, wat zich verhoudt
tot iets buiten zich, wat zich betrekt op iets buiten zich zelf
is afhankelijk van iets buiten zich en staat dus in een eindige
verhouding want komt door dat andere buiten zich aan zijn eigen
einde. Maar wat zich verhoudt tot zichzelf is oneindig en dit
oneindige denken, dit denken in oneindigheden is tevoorschijn
gekomen uit de ziel van de Germanen en is dus in beginsel in
deze ziel besloten en moet zich om te beginnen uiten op
natuurlijke wijze als een heimwee.
Een groot heimwee naar het eigen zelf, een groot heimwee zowel
naar verlossing van het eigen zelf als naar het oneindige, dat
zich aan de Zee-Germaan voordoet als de zee, de zee met zijn
steeds wijkende horizon en deze mens die wist zonder zich iets
er van bewust te zijn, dat de waarheid van zijn eigen wezen
was het oneindige.
Hij was veel te primitief om dat bewust te zijn en die toch
ook wist dat de mens in de dood aan de oneindigheid
toevalt. Deze mens stierf zo gemakkelijk, want niemand stierf
gemakkelijker dan de Germaan ook heel jonge Germanen stierven
volkomen rustig en glimlachend op het slagveld. Deze mens moest
zich terugtrekken, want dit was zijn wezen. Hij moest zelf-
standig zijn, hij had het heimwee naar de verte, hij had
heimwee naar de oneindigheid, hij had eigenlijk het verlangen
naar de dood als verlangen naar de oneindigheid, maar hij wilde
volkomen zelfstandig zijn en hij wilde ook niet afhankelijk
zijn van enig levend verlangen, want dat was beneden zijn
waardigheid, dat was beneden zijn innerlijk, en daarom wilde
hij niet bang zijn voor de dood, dat kon hij immers niet zijn,
want ook het levensverlangen mocht hem niet binden en zo stierf
hij zo makkelijk, omdat dit alles in hem leefde en hij wist het
niet.
De Zee-Germanen daar in het hoge barre Noorden zwierven over
alle zeeën, zij zijn overal geweest en dit is geen te groot
woord. Ja, zij zijn niet in Indië geweest, maar zij hebben
wel Amerika ontdekt. Leiv Erikson heeft Amerika ontdekt en de
dochter van Erik de Rode, zijn zuster, heeft er een kolonie
gesticht die mislukt is, en de eerste blanke die in Amerika
geboren is was een Vikingenzoon.
Dit alles was vergeten; later heeft Columbus het weer
ontdekt. Zij hebben IJsland gekoloniseerd en Groenland geko-
loniseerd.
Ze zochten vooral het barre Noorden maar zij gingen ook wel
naar het Zuiden toe en zo zijn ze gegaan naar de Middellandse-
Zee en ze hebben Spanje veroverd en ze hebben Italië veroverd
en ze vestigden daar het rijk der Gothen, dat zich heeft
gehandhaafd onder enige koningen en toen tenslotte ineen-
stortte. En ze zijn verder gegaan, al maar verder naar het
oosten en ze kwamen in het zuiden van Rusland en voeren de
grote rivieren op en waar de schepen niet verder konden,
sleepten ze verder over het land, want deze geweldenaren, deze
eeuwig vechtende, ontzagwekkende kerels, die vlasblonde blauw-



                            - 6 -

ogige reuzen stonden voor niets. Van deze mensen vertelde
Lawrence, die ik U zojuist citeerde, dat ze waren als waterdie-
ren die in hun drakenschepen uit de golven opdoken en er bijna
één mee waren en dat zij in hun ogen iets hadden dat niet
menselijk meer is in de klassieke zin van het woord, want de
klassieke mens zegt: hij is aan de aarde gebonden, en deze
mensen zegt hij, zijn niet aan de aarde gebonden eigenlijk,
want in hun ogen regent het en is de zon.
Maar in hun ogen is ook zo de hang naar het abstracte, het
ongrijpbare, het niet meer aardse. Over alle zeeën zijn ze
gezworven en naar alle landen zijn ze gegaan en overal brachten
ze het zwaard, en U hebt wel geleerd op school nietwaar van de
inval der Noormannen. Nu moet U die niet uitsluitend in
Noorwegen zoeken, maar in heel Skandinavië, Denemarken incl. De
invallen der Noormannen..... dat ze zo plunderden en roofden enz.
dat deden ze inderdaad, want voor hen ging het alleen maar om
één ding: de zelfstandigheid en het wegzwerven en het niet bang
zijn voor de dood, van niets afhankelijk zijn, de dood zoeken,
altijd de dood zoeken, want tenslotte werd de daad van het
sterven de ideale daad. Overgeven kon men zich nooit. Wie zich
overgaf offerde zijn zelfstandigheid op en werd afhankelijk van
een ander. Overgeven kon men zich dus nooit. Alleen maar
vechten tot het eind en dit vechten dat was hun wijze van
uitdrukking dat ze van niets afhankelijk waren.

Dat wisten ze niet. Begrijpt U dat goed; dat werd ze niet
geleerd. De mens doet om te beginnen alles onmiddellijk.
Het heimwee naar het oneindige hebben de Zee-Germanen bevredigd
door over alle zeeën uit te zwermen en bij 1000den, 10.000den
te sterven. Maar er waren ook nog andere Germanen, de Land-Ger-
manen die in Duitsland waren. Die konden niet uitzwermen, dat
was uitgesloten want ze hadden geen kusten, maar bovendien: het
zat niet zo in ze. Deze mensen hadden in andere sferen gezocht
en hun rijk was niets, want het Duitse rijk was een politieke
onmacht en vormde geen politieke macht.
Tot een eenheid kon het niet komen. Aan verbrokkeling heeft het
altijd geleden tot 1870 toe, toen Bismarck het eindelijk tot
een eenheid smeedde en daarom bleef aan de Land-Germanen alleen
maar dit over: zich te verinnerlijken, in zich zelf het onein-
dige te zoeken (wat hun barbaarse voorvaderen aan de kusten van
Noorwegen en Zweden gezocht hadden in de werkelijkheid buiten
zich zelf) en zo kwam vanzelfsprekend uit deze Germaanse ziel te
voorschijn: het zuivere denken en moest er uit tevoorschijn
komen, omdat dat tenslotte de volslagen verkering is van de
natuurlijke agressiviteit. Ik heb U wat uitvoerig over de
Noorse Germanen gesproken omdat U anders Karel niet kunt
begrijpen, en zijn Zweden niet kunt begrijpen. Ze waren zo en
niet anders en zij konden niet anders zijn en daarom hebben
ze hun heer moeten volgen; hij was degene die het Zwedendom ten
grave voerde, want na Karel is het met de Zee-Germaan en zijn
mentaliteit afgelopen.
Op Karel's rijk wordt de grote inbreuk gedaan door een ander
mens, die ook heel eenzaam was, maar uit andere gronden: Peter
de Grote. Karel was uit de aard de zaak een eenzame. Hoe zou
een zo met Germaanse geest doortrokken mens niet eenzaam moeten
zijn en hij zat zo jong al heel hoog op de troon en was abso-
luut heerser en moest zijn volk meeslepen door niets anders dan
oorlogen heen. Hij werd aangevallen, maar dat doet er niet toe.
Hij werd niet zo maar aangevallen; Zweden had altijd aangeval-
len. Sinds het begin van zijn bestaan, van zijn opkomst, had het
aangevallen. Heel de wereld had het aangevallen; denk maar aan
de tochten der Noormannen en tenslotte hadden zijn voorvaderen
nog Europa telkens aangevallen. Nu kwam het antwoord, nu kwam



                            - 7 -

de afrekening.
Deze afrekening moest hij betalen. Hij heeft het ook gedaan en
stierf tenslotte verbitterd, maar blij dat hij kon sterven,
omdat hij moe was van het leven, moe van zijn volk, zoals zijn
volk moe was van hem. En toch hielden ze samen, want in deze
Zweden leefde immers het weten, het weten, zonder dat ze het
zich bewust waren, van hun Germaanse voorvaders. Ze wisten
immers wat ze waren. Ze wisten dat ze het Germaanse moment
waren in de wereldgeschiedenis en dat ze hun werk te doen
hadden, want de mens doet wat hij is.
Begrijpt U dat goed. Ieder mens is een oordeel over zich zelf:
in zijn woorden en in zijn daden. De mens doet wat hij is en
kan niet anders doen. Wie dan ook zegt: luister naar mijn
woorden maar let niet op mijn daden, die kletst, hij toont
alleen op zijn best te zijn een idealist omtrent zich zelf, die
hoger grijpt dan hij is, maar hij spreekt daarmee tevens een
oordeel uit nl. dat hij mooi weer speelt en dat hij zich
mooier wil voordoen en dat hij dus eigenlijk een huichelaar is.
De mens doet wat hij is en kan niet anders en elk volk in de
wereldgeschiedenis, elk historisch volk, heeft zijn taak. Er
zijn natuurlijk ook volkeren die er bij hangen, die zo'n beetje
meedoen voor spek en bonen, die meegenomen worden, dat kan niet
anders, over wie altijd wordt beschikt en die volkeren klagen
op bepaalde tijden wel eens dat er al maar over hun beschikt
wordt en dat er nou niemand is eigenlijk die ze zo respec-
teert, voor wat hij doet, dan ze op haar eigen benen te zetten.
Nou wie op zijn eigen benen wil gaan staan, moet er op gaan
staan, hij moet er zich niet op laten zetten. Al die volkeren
die zo jammeren, dat ze steeds verdrukt worden, die moeten zich
dan maar eens vrij maken en als ze soms niet weten hoe dat
moet, dan moeten ze een geschiedenisboekje nemen van de Neder-
landen. Dan handje vol waar ik de vorige week, 14 dagen geleden
over gesproken heb, die modderkluit boven de grote rivieren, dat
Spanje versloeg, de wereldmacht. Spanje de grootste militaire
mogendheid van die tijd, een gesloten monarchale eenheid, een
ontzagwekkend blok, dat zo grondig verslagen werd dat sinds de
oorlog tegen de Nederlanden Spanje als grote mogendheid volko-
men had afgedaan en nooit meer aan bod gekomen is.
Ik zeg dit niet om ons hovaardig te maken want wij hebben
die 80-jarige oorlog niet gevoerd, wij niet meer en ik
geloof niet dat wij hem nog zouden kunnen voeren, daar is iets
anders voor nodig dan wat de moderne mens vertoont, de heden-
daagse mens.
En dat spreekt alles van zelf, maar dit volk heeft hem gevoerd
en is toen zelfstandig geworden en volkeren die nooit zelf-
standig worden, alleen maar klagen dat ze het niet worden, die
kan men in een hoek schuiven en zeggen nou, word het dan wel!
Er zijn zo veel mensen die zeggen: "Ik wou dat ik, ja, ik wou
dat ik", maar doe het dan! De mens doet toch wat hij is en wie
niet kan slagen in het leven, kan niet slagen in het leven en
moet zich zelf leren aanvaarden als degene die niet kan slagen.
Het is tegenwoordig de gewoonte om op alle mogelijke manieren
te schreeuwen dat van staatswege men er voor zal zorgen dat
iedere kruk slaagt. U moet goed begrijpen dat ik me tegen die
dingen uiteraard niet verzet, want ik begrijp dat het zo gaan
moet als het gaat, maar begrijp dan ook dat we een leger van
krukken krijgen en dat de krukkerigheid de toon gaat aangeven.
Daar is niets aan te doen. Wie wat worden wil, moet het om te
beginnen al zijn, want de mens kan alleen maar worden wat hij
is; een volk kan alleen maar worden wat het is.

De Zee-Germanen toonden van den beginne wat zij waren, al hebben
zij het zelf nooit begrepen. Zij zijn op een bepaalde manier de



                            - 8 -

exponent van het Germaanse ras dat aan de orde komen moest en
dat nu terug zal moeten wijken, omdat het zijn taak vervuld
heeft, omdat uit dit Germaanse ras is ontbloeid de grote
blanke bloem van het zuivere begrip, omdat de geest in Germanië
en uit Germanië is geboren en dat was zijn taak en nu heeft het
zijn taak vervuld en de wereldgeschiedenis is geen zoetsappig
sprookje en het eindigt niet nu het zo zijn plicht heeft gedaan:
ze leefden nog lang en gelukkig.
Wie zijn taak vervuld heeft kan opkrassen, is niet meer nodig,
ongeacht of het een schoenlapper is of Napoleon de keizer der
Fransen. Toen hij zijn taak vervuld had werd hij opgeborgen,
weggegooid op de rommelhoop, op het eiland St. Helena.
Dat spreekt alles van zelf. De wereldhistorie is werkelijkheid,
en werkelijkheid is niet sentimenteel. U mag er privé een traan
om plengen, maar dat is een andere kwestie, dat is een persoon-
lijke aangelegenheid, maar geen wereldhistorische aangelegen-
heid.
Daarom is de ondergang van Karel de 12e, hoe tragisch ook,
betrekkelijk, helemaal niet om te wenen, maar uitmuntend
geschikt om te begrijpen waarom onze tijd is zoals ze is en
voor welke vraagstukken wij staan, nu er is de geweldige
spanning tussen Oost- en West-Europa die zich politiek uitdrukt
als spanning tussen de Sovjet-Unie en Amerika.

Maar Amerika is tenslotte een uitbouw van West-Europa. En
Amerika wordt cultureel d.m.v. West-Europa, nog altijd niet
in zich zelf, want geestelijk is Amerika niet onafhankelijk
geworden, ondanks zijn vrijheidsoorlog. Geestelijk is het
afhankelijk gebleven van de oude moeder Europa vandaar dat
Amerikanen onbewust altijd zo'n hang hebben om naar Europa te
gaan, om Europa te bezoeken. Ze willen eindelijk thuis komen,
zien waar ze eigenlijk vandaan komen, hoe dat nest is, waar ze
eigenlijk geboren werden. Nou, laat ze naar komen, waarom niet?

Karel de 12e was op zijn 15e jaar koning; moest op zijn 18e
jaar oorlog voeren. De Noordse oorlog begon nl. in 1700. Hij
versloeg prompt de Denen en dwong ze tot een afzonderlijke
vrede, rukte daarna op tegen Peter de Grote van Rusland, sloeg
zijn leger volkomen uiteen, deze jongen van 18 jaar, bij Narva,
rukte daarna op tegen Polen, waar Augustus de Sterke, keurvorst
van Saksen, koning was, voerde 6 jaar tegen Augustus oorlog,
vervolgde hem tot in Saksen toe, bevrijdde Riga dat door de
Saksers belegerd werd, dwong Augustus afstand te doen van de
troon ten gunste van de gunsteling van Karel de 12e: Stanis-
lav I Leszynski, wiens dochter getrouwd is geweest met Lodewijk
de 15e van Frankrijk (dit om even het verband te laten zien),
moest zich toen weer tegen Peter keren, want Peter de Grote was
in oorlog met Zweden en was begonnen met in Rusland gelegen
Zweeds grondgebied, nl. in Karelië, zijn nieuwe hoofdstad te
bouwen: St. Petersburg.
Hij bouwde deze stad op Zweeds grondgebied. Ook rechtelijk was
het dat nog, dat was het al eeuwen, maar Rusland had een weg
nodig naar de zee. Onder Iwan de Verschrikkelijke was Archangel
tot haven ingericht, maar Archangel lag zo hoog en was ongun-
stig en men moest een haven hebben aan de zee. Zweden was dus
een natuurlijke vijand van Rusland zolang het de Russische
Oostzee-kust in handen hield.
In 1703 begon Peter St. Petersburg te bouwen op Zweeds gebied.
Dat kon Karel natuurlijk niet aanvaarden en moest zich dus
tegen Peter keren; verbindt zich met de kozakken-hoofdman
Mazeppa, die in opstand was tegen Peter, die hem een geweldige
hulp belooft van 30.000 kozakken en tenslotte blijken het er
2000 te zijn, want de kozakken volgden hem niet. Het was een



                            - 9 -

privé-aangelegenheid, grotendeels van Mazeppa.
Ach, de ouderen onder U hebben misschien nog wel eens van hem
gehoord. In mijn jeugd was hij nog al een romantische figuur in
verband met een liefdesgeschiedenis waarin een Russische
aristrocraat ook betrokken was en zijn tegenspeler was, was
hij tenslotte op een paard gebonden en zo de steppe in gejaagd.

De Rus hoopte dat dat het slot van Mazeppa zijn zou, maar het
was zijn slot niet en sinds die tijd had Mazeppa een grenzeloze
haat tegen de Russen. Dat is een verkeerde veralgemening; als
een Engelsman U een klap in Uw gezicht geeft omdat U zijn
meisje een zoen wilt geven, moet U niet anti-Engels worden.
Maar Mazeppa werd anti-Russisch, ofschoon hij een gewone kozak
was, een Oekraïnische kozak.
Hij zal Karel de 12e helpen met zijn 20 à 30.000 kozakken, die
niet kwamen. En zo zat Karel dan met zijn steeds meer verdunde
en verzwakte leger in de Oekraïne en moest de strijd leveren.

De slag bij Poltawa, dat ging niet meer, daar werd hij
verslagen, want Peter had die 6 jaar niet ongebruikt voorbij
laten gaan. Peter had zijn leger uitgebreid, Peter had zijn
leger beter georganiseerd, beter gedisciplineerd, deze horden,
waar hij persoonlijk de discipline in handhaafde met het
zwaard in zijn vuist, zodat het kon gebeuren dat na de
verovering van een stad Peter rondliep druipend van bloed van
zijn eigen soldaten omdat hij orde op zaken had moeten
stellen. Peter had geen bezwaar tegen het afhakken van
mensenhoofden en toch kon deze zelfde tsaar alleen rondlopen
zonder een lijfwacht bij zich, zo maar in een veroverde stad
waar ook nog vijanden waren en kon hij aan een willekeurig
huis, want hij had nooit iets bij zich, geen koks, geen
hofhouding, kon hij zeggen: "Ik heb honger, kan ik hier eten?",
en dan werd er een maaltijd voor hem klaargemaakt.
Hij had altijd zo weinig mogelijk bij zich, zelfs geen koks,
niets, hij kon zo rondlopen, deze, waarvoor men altijd eigen-
lijk bang was in Rusland. Hij at wel ergens deze, die
tenslotte genoemd werd: de gekroonde zuippaus, omdat hij keizer
was en ontzaggelijk dronk, zo fantastisch dronk, dat niemand er
tegen op kon. Hij dronk iedereen onder tafel.

Hij heeft eens bij een feest met de koning van Polen om een
verdrag los te krijgen 2 maal 24 uur aan één stuk gefeest. Hij
gaf dat feest; hij heeft aan een stuk gedronken, hij dronk
alles: generaals, de koning, de hele rataplan onder tafel en toen
had hij zijn verdrag, toen stond hij na 2 maal 24 uur nog
overeind, deze geweldenaar, ondanks de liters, de emmers
brandewijn, enz., die hij verzwolgen had. De gekroonde zuippaus,
want hierin zat een haat tegen Peter van het volk, het gewone
volk dat vroom was en hij, hij juist, hij had zich gemaakt tot
hoofd van de kerk en toch kon deze zelfde Peter rustig
rondlopen zonder gevaar voor zijn leven, want instinctief
voelde het volk dat hij het toch was; dat hij het toch doen
moest.
Maar begrijp nu ook goed hoe troosteloos eenzaam ook deze mens
was, want begrepen werd hij niet, hij werd alleen maar aange-
zien voor een verschrikking, die er zijn moest.

Soms klaagde hij zijn nood aan de borst van zijn tweede vrouw. Dan
klaagde hij zijn nood in razende hysterische huilbuien en dan
sidderde het hof, want het kon zijn dat de tsaar ontwaakte uit
zijn hysterische droefenis en dan plotseling koppen ging
afhakken want dat was meestal de reactie.
Hij heeft de samenzweerders die met zijn zoon hebben samenge-



                            - 10 -

zworen persoonlijk onthoofd. Hij stond voor niets, hij was
steenhard, en deze mens stond na 6 jaar verdere voorbereiding
tegenover Karel de 12e en beschikte over enorme massa's
mensen en wat interesseerde Peter 1000, 2000, 10.000den
doden meer of minder.
Dat heeft nog nooit een Rus geïnteresseerd. Onthoud dat goed.
Dit is de Slavische mentaliteit, waar het om de massa gaat en
helemaal niet om het individu. En die 2 kanten van de mensheid
zullen verzoend moeten worden, want zoals in zuiver begrip het
sexuele en het agressieve verzoend moeten worden als de eenheid
van persoonlijkheden, als de eenheid waarin de mens zich als
zelfstandigheid onderkent, maar niet meer alleen negatief zich
terugtrekkend van al de anderen, maar opgenomen in de eenheid,
dus als moment. Daar zijn we nog niet aan toe, we zijn op het
ogenblik aan de tegenstelling bezig. 

Karel werd bij Poeltawa verslagen en vluchtte met de rest van
zijn leger, waar hij tenslotte nog 500 man van over had naar
Turkije en wilde niet terug keren naar zijn land, want hij
wilde niet overwonnen terugkomen dus begon hij de Turken te
overreden om Peter de oorlog te verklaren wat hem gelukte.
Maar Catherina de latere tsarina nodigde de grootvisier uit, toen 
de Russen eigenlijk reddeloos verloren waren omdat ze totaal
waren ingesloten en Catherina heeft met hem onderhandeld en
heeft enorm veel geld gegeven en toen sloot Turkije vrede. Maar
Karel bleef en eiste 40.000 Turken om op te rukken tegen Peter.

Hij heeft ze nooit gekregen. Karel de 12e was naar Turkije
gevlucht met de rest van zijn leger, ong. 500 man.
De Turken wilden hem kwijt, want wensten niet meer te
vechten tegen Rusland.
De Turken verkeerden zelf in een moeilijke positie, omdat ze
ook altijd bedreigd werden door de Habsburgers.
Daarom behoeft U geen medelijden met ze te hebben want zij
bedreigden heel Europa. Zo is het nu eenmaal. We moeten dus
wanneer we over een oorlog spreken nooit aan één kant gaan
kijken, we moeten ook vooral naar het verleden kijken.

De Turken wilden hem kwijt, maar Karel wilde niet, want hij kon
niet als overwonnene terugkeren naar zijn land en dat handje
vol Zweden dat hij bij zich had, dat zo verlangde om eindelijk
weer terug te keren, want ze waren al meer dan 10 jaar van
huis, zij zijn tenslotte 15 jaar van huis gebleven.

Het handje vol Zweden wilde de eigen landstreken zien, de eigen
boerenhoeven zien, waar ze vandaan kwamen, want begrijp goed:
voor deze mensen met hun zelfstandigheid, met hun geabstraheerd
zijn van de anderen, is juist dat eigene, dat oorspronkelijke,
waar ze thuis horen, waar ze vandaan komen, die eigen woning,
die eigen houten vloer, die eigen vensters, zoveel waars. Al
zwierven ze over alle zeeën, toch was er ergens een punt, 
waar ze rust hadden, waar ze thuis hoorden en als ze thuis waren,
gingen ze weer weg. Maar ergens moesten ze het even verwerken;
op dat punt dat ze toch ook ergens in de wereld thuis hoorden.
Avonturiers waren ze allemaal, die Noren (Zweden).

Vanaf den beginne en ik heb Karel genoemd: de avonturier op de
troon, en ik weet wel dat in Europa het woord avonturier geen
gunstige klank heeft, maar nu wil ik U de avonturier toch even
anders laten zien. Het is toch ook wel de zeer wijze mens, die
onbewust de menselijke wijsheid openbaart, dat niets een vaste
plaats heeft in de wereld. Plaats is eenheid van ruimte en
tijd, maar in de ruimte beweegt alles en de tijd laat zich



                            - 11 -

ervaren als een stroom, als de onrust zelve, het altijd voorbij
gaande en zo heeft eigenlijk niets zijn vaste plaats waar we
ons ook wenden in het heelal, de zon niet, ons hele planeten-
stelsel niet dat zich beweegt in de richting van het ster-
rebeeld Hercules.
Niets heeft zijn vaste plaats, want alles beweegt zich en
wentelt om elkaar. En dit verwerkelijkt drukt uit: de avontu-
rier wanneer hij op geen enkele plaats kan blijven, maar
altijd zwerven moet van de ene plek naar de andere en altijd
grijpt wat toevalligerwijze te grijpen is, wat zich toeval-
ligerwijze aan hem voordoet dat neemt hij op, hij is een mens
die niet kijkt naar de toekomst, die zich niet netjes neerzet
en een boekje koopt en schrijft van winst en van verlies, die
niet zorgt voor zijn oude dag.
Hij is de mens die weet dat alles voorbij gaat, dat alles
vergankelijk is, dat alles onder moet gaan, omdat het is ont-
staan. Omdat ontstaan en ondergaan aan elkaar vast zitten en
niet van elkaar los te maken zijn. Hij weet dat alles maar
tijdelijk is, dat er geen zekerheid is in het leven en daarom
zorgt hij niet voor zijn oude dag en daarom tracht hij niet
weet ik wat voor zekerheden zich aan te schaffen en begrijp nu
hoever de Germaanse wereld van zijn oorsprong is afgekomen,
deze Germaanse wereld die alleen nog maar denkt in sociale
verzekeringen.

Het is geen aanklacht. Ik wijs er U alleen maar op: de beroemde
oude dag en dan het tuintje en de hark en de grasroller, incl.
de aderverkalking en de versuffing en stel U daar tegenover de
Vikingen, deze waterdieren die op hun drakenschepen varen en
uit de zee opdoken, uit de golven alsof ze er bij behoorden,
deze mensen in wier ogen was regen en zon en die toch ook in
zich hadden het abstracte, het zich moeten losmaken van alles,
van alle bepaaldheid zelfs, van het verlangenen naar het leven.
De avonturier weet waarom het gaat. Oh, hij heeft het niet
beredeneerd. Hij zegt het U niet zoals ik het U zeg, maar
daarom gaat niet.
De mens doet wat hij is en deze mens doet wat hij is, nl. het
levende zijn van de onbestendigheid van alles.

Zo was ook Karel.
Karel was de laatste Noorman in de zin van Viking. Hij is nooit
op zee geweest, behalve dat hij is overgestoken naar Denemarken
en weer terug, maar verder nooit. Maar daarom gaat het niet.
Hij zwierf op een andere wijze door de wereld. Hij zwierf
overal naar toe, tot dat hij in Turkije zat met zijn 500 man
en zocht bondgenootschappen, maar niemand interesseerde zich
voor die Zwedenkoning. En iedereen bewonderde hem, iedereen ook
Peter de Grote, die een geweldige eerbied had voor deze
tegenstander, maar die ook wist, dat hij hem onherroepelijk de
nek moest omdraaien; hij wilde zijn vensters naar het Westen
krijgen en een venster had hij gebouwd, het grote venster
Petersburg, met behulp van dwangarbeid, want dwangarbeid is een
oud Russisch systeem.

Altijd werkte men in Rusland met dwangarbeiders. Straf als
dwangarbeid was gewoon. Oh, wij hebben dat ook gekend in andere
landen, want de meeste landen kenden wel de dwangarbeid als
straf. Alleen dan was het anders, dan deed men dat anders, dat
is dan in gevangenissen of in kleine kolonies.

De Russen doen het nog steeds anders, het individu heeft
weinig waarde. Het gaat om de massa, men denkt in massa's en
men ziet altijd daar het geheel te eenzijdig, want persoon-



                            - 12 -

lijkheid, dit Germaanse moment is nu eenmaal een verworvenheid
van de mensheid en kan nooit meer ongedaan gemaakt worden,
want alles wat een werkelijke verworvenheid is van de mens, is
niet meer te niet te doen. En daarom zal de verzoening tussen
West en Oost moeten komen. Daar is niets aan te doen. Maar
Rusland is het moment van het algemene. Dit blijkt uit zijn
geschiedenis en uit zijn litteratuur. Wat ik U nu verder niet
duidelijk kan maken.

Rusland is dàt moment en dit is op het ogenblik aan de orde,
en denk nu niet direct: d.w.z. het Slavische principe is aan de
orde en denk nu niet direct in kanonnen en tanks en bom-
menwerpers en V-wapens en atoombommen. Laat dat nu weg. Wij
zien het zo niet.

Wij moeten de dingen zo niet zien, we moeten trachten ze te
begrijpen.
Tussen Peter en Karel ging de grote strijd nog niet.
Onder Iwan de Verschrikkelijke, die wèl Rusland had uitgebreid
en de Wolga binnen het Russische gebied getrokken had, die de
Gouden Horde had laten vernietigen, de Tartaren.

Onder Peter ging de ruk naar het Westen. Peter moest naar het
Westen doorbreken d.w.z. Rusland moest doorbreken. Daar was
niets aan te doen. En daarom moest Petersburg gebouwd worden.

En het werd gebouwd met behulp van dwangarbeiders, want in
Rusland wordt de dwangarbeider ingeschakeld in dienst van het
geheel. Ook in Sovjet Rusland werkt men aan kanalen, aan het
bouwen van steden.
Ik praat niets goed hoor, begrijpt U wel, ik praat nooit iets
goed, want zodra we iets goed moeten praten, deugt het niet. Ik
wil alleen maar ergens op wijzen, dat wat gebeurt Oud-Russisch
is en een mens en ook een volk went zijn gewoonten niet gauw
af, zelfs niet zijn slechte gewoonten, al weet hij dat zij
slecht zijn.

Rusland moest naar het Westen en de strijd tussen Peter en
Karel moet U zien als het begin van deze grote doorbraak, waar
de Russen nog steeds mee bezig zijn.
De doorbraak naar de overige wereld, die doorbraak, die ze nog
niet gelukt is, waarbij ze nog altijd worden tegengehouden, want
eerst gingen ze naar de Oostzee, nu moet het naar de Middel-
landse Zee, maar aan de Middellandse Zee worden ze nog tegen-
gehouden door de Amerikanen.

Ik verwijt ze niets, de Amerikanen, begrijp dat goed, ik wijs 
er alleen maar op dat in die paar eeuwen van de geschiedenis
van Rusland en Europa, sinds Peter de Grote, nog altijd dit
vraagstuk aan de orde is.

Karel wilde niet terug. Karel moest de ondergang van Zweden
bewerken, Karel was de laatste Viking te land. Deze mens die
zich niet gewonnen wou geven, die zich niet wou overgeven, want
wie zich overgeeft verliest zijn zelfstandigheid en zelfstan-
digheid is het hoogste van de mens: zichzelf zijn, geheel op
eigen benen staan, onafhankelijk zijn van iedereen. Met zijn
500 man heeft hij nog moeten vechten tegen de Janitsaren van
de sultan.
En hij heeft gevochten, ze hebben hem tenslotte uit zijn woning
gebrand, maar de Janitsaren, hadden respect voor hem. U weet
wel de bekende garde van de sultan, de beroemde Janitsaren
deze schrikwekkende krijgers. Dat ze niemand die ze in handen



                            - 13 -

kregen kwaad deden, maar ze kregen niet veel in handen, want de
Zweed strekte de wapens niet, dat was oneer. Eer was alleen te
sterven als held.
Een heel oude gedachte van de Germaan, want wie stierf als held,
op het slagveld dus, die kwam in het Walhalla en deed mee aan
de maaltijd der Goden d.w.z. sprak mee het oordeel over de
mens, want dat is de gedachte.

Een held zijn; wat is eigenlijk een held? Een held is iemand
die de goede daad wil doen eventueel ten koste van zichzelf. De
werkelijk goede daad is de menselijke daad, de daad van
menselijkheid, maar we moeten niet verwachten dat de mens zo
maar tot het volle bewustzijn komt van de menselijkheid, dit is
een heel langdurig proces, een proces van groei.

Ook de Germanen wisten dit nog niet, tot ze kwamen tot het
zuivere denken, want wij weten wat menselijkheid is.
Aanvankelijk was alle menselijkheid alleen gesteld,
onmiddellijk en is de goede daad, de daad die in overeenstem-
ming is met het algemene in de mens, wat hij in het algemeen is
en zo was dan de de Germaan in het algemeen, d.w.z. het
Germanendom, was de idee van de zelfstandigheid, van de waarde
van de persoonlijkheid, van de vrije persoonlijkheid, die
natuurlijk begint als natuurlijke vrijheid en dat is nog maar
natuurlijke willekeur en die moet worden zedelijke vrijheid.

Maar dit is een langdurig proces. Daarom was de Germaan van
nature held, wilde hij een goede Germaan zijn, een held die de
dood zoeken moest op het slagveld omdat hij dan goed geweest
was, omdat hij dan volkomen onafhankelijk geweest was, onaf-
hankelijk zelfs van het levensverlangen. Karel wilde niet
teruggaan en vocht tegen de Janitsaren die hem respecteerden en
de sultan respecteerde hem, iedereen respecteerde hem. Heel de
ontzagwekkende harem van de sultan respecteerde hem en was
een en al bewondering voor deze Karel die helemaal geen schoon-
heid was, die vroeg oud was, met een bijna kaal hoofd, waarvan
hij de haren als een krans, als een kroon rechtop borstelde.

Deze Karel, die altijd rond liep in een doodgewoon soldatenuni-
form, die verminkt was in zijn gezicht door vorstlittekens die
hij in Rusland had opgelopen, die in zijn voet was geschoten,
zodat hij hinkte.
Deze mens was helemaal geen schoonheid. Hij had alleen een
geweldig voorhoofd en hij wilde niet terug naar Zweden.

Zweden raakte zo uitgeput, want behalve Polen, Rusland en
Denemarken dat weer in oorlog was gegaan, hadden nu ook
Hannover en Brandenburg zich aangesloten en wilden van de
Zweedse buit plukken, wat vanzelf sprak, want Zweden moest uit
Duitsland verdreven worden.
Het volk leed honger, het volk leed armoede, het volk moest
vechten, grote ziekten en rampen teisterden het land. De
gesel Gods lag over Zweden, zoals men zei en de Zweden zeiden:
deze bezoeking is blijkbaar nodig om ons sterk te maken.

En hierin zit weer een wijsheid; deze grote wijsheid dat het
leed de ware opvoeder is. Wie het leed ontvlucht, ontvlucht
zichzelf, ontvlucht zijn eigen rijpwording tot mens. Zonder
het leed wordt niemand rijp, wordt niemand groot, volwassen
menselijk volwassen.

Zweden leed en stierf en hongerde onder de voortdurende aan-
vallen van al zijn vijanden en de Koning zat in Turkije in



                            - 14 -

Bender en wilde niet weg; hij werd tenslotte gevangen geno-
men; niet werkelijk gevangen genomen; hij heeft de sultan nooit
ontvangen en de sultan heeft hem niet gezien, hij was alleen
beperkt in zijn bewegingsvrijheid, omdat men een einde wilde
maken aan zijn intriges d.w.z. zijn pogingen om bondgenoten te
krijgen tegen Rusland, want hij wist dat het om Rusland ging,
want alleen daartegen wilde hij vechten. Maar zo groot werd de
nood in Zweden, dat hij tenslotte begreep dat hij terug moest
gaan.
En zo steeg hij te paard en reed gedurende 16 dagen en nachten
in één ruk door naar Zweden d.w.z. nog niet naar Zweden.
Hij ging eerst naar Stralsund, dat belegerd werd.
Dat is dus nog aan de kant van het vaste land. Dus hij heeft
getracht dit te bevrijden, hij heeft troepen uit de grond
gestampt, maar ze hadden geen wapens. Hooivorken en dergelijke
dingen en hij had een handje vol, 3000 mensen, en hij stond
tegenover 10.000 zwaar bewapende vijanden en werd geslagen.

En toen ging hij over zee naar Zweden en landde met een vracht-
schip, een oud vrachtschip met rode gelapte zeilen. Daar stond de
koning van Zweden met twee getrouwen en stapte in de morgen
aan wal en zei: "Nu sta ik tegenover mijn laatste en grootste
vijand: het Zweedse volk dat me toch volgen zal".

Hij wist wel wat hij zei. Het heeft hem ook gevolgd. Het heeft
hem gevolgd met al zijn armoede, met al zijn onderdrukking door
het leed. De laatste mannen, jongens uit het volk werden
weggehaald, het laatste zilver werd weggehaald. Alles, tot 
de kelken van zilver uit de kerken. Alles, tot de klokken
uit de torens.

Alles werd weggehaald, er was immers niets meer. Het laatste
werd uitgeschud en heel stil werd het in Zweden en de koning
trok op in Noorwegen naar Frederikshal met zijn zeer zwakke
leger.
De koning zocht nog maar één ding: de dood. Overgeven kon hij
zich niet, dat begrijpt U wel. De wapens strekken kon hij niet
dat begrijpt U wel, want hij was de laatste, hij was nog altijd
de idee van het Zee-germanendom, van deze Germanen die onmoge-
lijk zich konden overgeven, de strijd moesten!

Hij ging naar Frederikshal en was altijd in de vuurlinie,
altijd in de voorste linie, hunkerende naar de kogel, hunke-
rende naar de granaat die hem zou neervellen, want zelfmoord
plegen was onmogelijk, want wie zelfmoord pleegt is een deser-
teur en dus moest hij vechten, moest hij sterven, moest hij
zijn volk verlossen van zich zelf. Dat volk dat hem toch niet
los wou laten, dat volk, dat hem volgen moest ondanks alle
leed, ondanks alle wanhoop, omdat hij was de idee van dat volk.

Eindelijk kwam de kogel, het was een granaat en hij sloeg een
deel van de inhoud dwars door zijn hoofd.
Toen was Zweden bevrijd van zijn koning en toen was de Zweedse
idee ondergegaan en toen was de Europese idee als politieke
werkelijkheid ondergegaan, d.w.z. de Germaanse idee en toen
begon langzaam maar zeker de opmars van die andere Europese
mogendheid: Rusland. Peter was ermee begonnen, met de opmars
naar het Westen. Iwan de Verschrikkelijke heeft het geweten,
had het ook gezegd.
Zijn naam klinkt zo verschrikkelijk en hij is ook verschrik-
kelijk geweest, dat is zo, maar toch heeft het Russische volk
op hem lofliederen gemaakt, toch heeft het Russische volk hem
nooit uitgescholden voor gekroonde zuiplap.



                            - 15 -

Zuippaus kon nog niet, want Iwan had zich niet tot hoofd der
kerk laten uitroepen. Iwan had het al geweten, maar Peter
moest het werkelijkheid maken en dit kon alleen door een
genie: het genie van Peter de Grote, deze zeer trieste en
eenzame figuur, even eenzaam als Karel, maar uit heel andere
gronden. Aan twee kanten van de Oostzee stonden tegenover elkaar
twee verlaten mensen. De één verlaten omdat het zijn innerlijk
was, omdat hij niet anders zijn kan. Die verlatenheid die
zoals ik U al zei, zijn laatste noodkreet vindt in het
existentialisme waar men klaagt over het geworpen zijn in het
zijn, waarin de mens als een verlorenheid staat tegenover het
Niets en tevergeefs zoekt. Die ander was verlaten, omdat zijn
volk hem niet begreep, omdat hij alles deed wat het volk niet
wilde en toch doen moest. Niet alleen om zijn geweldigheid maar
omdat het instinktief voelde dat het juist was wat hij deed al
schold het nog zo op hem.

Twee eenzamen stonden tegenover elkaar, het was het begin van
het grote conflict dat wij nog meemaken, het conflict tussen het
Germaanse en Slavische principe. Elk volk denkt altijd dat zijn
principe het ware is, zoals elke godsdienst denkt dat hij de
ware God dient, want de mens denkt altijd als hij een bepaalde
gedachte heeft verworven, tot een bepaald inzicht is gekomen,
dat dit inzicht nu het enige ware is en alleen die zuiver
begrijpt weet dat alles zichzelf oneindig ontkent, alles zich-
zelf opheft om zichzelf weer te bepalen en na eigen zelfbepa-
ling weer te ontkennen.
Alleen die zuiver begrijpt weet dat alles zichzelf weerspreekt
en dat alles alleen maar tot eenheid komt in de eenheid van
zelfweerspreking, dat niets stand houdt, dat alles voorbij
gaat. Elk volk denkt dat zijn principe het enige ware is.

En zo stelt op het ogenblik de Germaanse wereld, en daarmee
bedoel ik West Europa inclusief Amerika, stelt de gedachte van
de persoonlijke zedelijke vrijheid en van de onafhankelijkheid
als het enige ware. Maar hoger dan deze onafhankelijkheid is de
liefde. Want daarom gaat het tenslotte in de wereld en dat
heeft Europa nu al 1900 jaren lang verkondigd in zijn Chris-
telijke Godsdienst: dat het daarom alleen gaat, maar alle
verzoening vooronderstelt strijd, het conflict. En daarom moet
de verhouding tussen West en Oost beginnen als conflict.

Het begon in de  dagen van Karel de 12e als het grote
conflict tussen Oost en West en het heeft zich door de eeuwen
voortgezet en het is op het ogenblik tot het toppunt toege-
spitst, maar dit conflict moet zijn en ik zeg u dit, opdat U er
zich mee zult verzoenen, opdat de verzoening kan plaats vinden,
want de verzoening komt toch, omdat toch tenslotte de geest, en
dat is in de levende werkelijkheid de liefde, triompheert.

                            .-.-.-.-.




Met dank aan de hij/zij die meer dan 30 jaar geleden de moeite
heeft genomen om 3x 1,5 uur gesproken tektst van de band over
te typen en zodoende mij in de gelegenheid stelde om deze 3
voordrachten van de vergetelheid te redden.
                          ---