SYLLABUS 5

Cursus: Individu en gemeenschap.

Het Russische staatssysteem kenmerkt zich van oudsher door verstarring, terwijl de Russische mens daartegenover een behoefte had om te zwerven. Iwan III deed reeds ernstige pogingen de boeren aan de grond te binden.
Verder heeft het volk een hang naar mystiek, maar ook naar zelfkritiek (blijkt ook in de werken van Szoljenytsin).

De tsaren waren ontoegankelijk (dito Stalin).
Rusland was heilig, het buitenland barbaars. De Russen beschouwden zich als zedelijk hoger ontwikkeld dan Europa.

Iwan IV zocht kontakt met het Westen, vnl. Duitsland). Handel. Onderwijs.
Ook in de 19e eeuw was Duitsland het voorbeeld van ijver. Maar voor de Rus was zakendoen niet eerbaar. Rijkdom was zonde; welvaart geen Russisch ideaal. De fatsoenlijke mens stond er niet hoog aangeschreven; in Europa zeer hoog. Hier was zelfs fatsoenlijke armoede.

Bij de Russische schrijvers een steeds verwijzen naar de verwezenlijking van het rijk Gods door dienst aan de wereld.
Solowjow: in Rusland zijn meer heiligen dan fatsoenlijke mensen.

In Europa gelooft men in de goede mens. In Rusland niet.
De Europeaan tracht zijn schaduwzijde te verbergen; er moet niets op hem aan te merken zijn.
De Rus geeft die zijde gemakkelijk toe (zelfkritiek).

Wij begonnen met het christendom, waarvan de inhoud is: liefde, zachtmoedigheid, gerechtigheid, vergevensgezindheid, erbarmen.
Maar wij zijn terecht gekomen in het individualisme, dat zich kenmerkt door onverschilligheid en een negatieve instelling jegens de anderen: de Ik-ontwikkeling, die tot ver-ikkiging leidde. In Europa werd de zuivere geest geboren, maar in de werkelijkheid kwamen wij niet verder dan het verstand.
Dit was ons noodlot.

Rusland heeft een ander noodlot. De Russische Christus is een andere dan de Europese. Voor de Russen gaat het om de psychische wedergeboorte. Daarom is kontakt tussen hen en ons moeilijk.

Iwan IV, Peter en Lenin achtten ons superieur.
Het communisme kan de Russische ziel niet veranderen.
De Russische waarheid is de vrouwelijke Logos.

De grote ziener van de Russische mens is Dostojewski. Hij graaft heel diep in de zielen, legt de innerlijke konflikten bloot, ook dat inzake Europa, door Iwan Karamazoff genoemd "het allerdierbaarste kerhof".
Deze Iwan worstelt ook met de Russische neiging tot geweld, die hij als een scherpe tegenstrijdigheid ervaart.
In dit verband een uitspraak van vorst Musjkin. "wij gaan altijd tot het uiterste".
Iwan aanvaardt geweldpleging tegen kinderen niet. Daarom geeft hij God zijn entreebiljet terug voor de laatste oordeelsdag.

---